استخوان اسکافوِئید نقش مهمی در عملکرد حرکتی و استحکام مچ دارد. به همین علت آسیب به آن می‌تواند پیامدهای طولانی‌مدت و گاهی جبران‌ناپذیر به همراه داشته باشد. در این مقاله به بررسی علل اهمیت شکستگی اسکافوئید، علائم، روش‌های تشخیص، درمان و عوارض احتمالی آن می‌پردازیم.
آشنایی با استخوان اسکافوئید
استخوان اسکافوئید یکی از هشت استخوان کوچک مچ دست (کارپال‌ها) است که در سمت انگشت شست قرار دارد. این استخوان شکلی شبیه لوبیا یا قایق دارد و میان استخوان‌های ساعد (رادیوس) و سایر استخوان‌های مچ قرار گرفته است. موقعیت اسکافوئید موجب شده تا بار زیادی از حرکات دست و نیروهای وارده به مچ، از طریق آن منتقل شود.
ویژگی مهم اسکافوئید شامل خون‌رسانی محدود و خاص آن است که برخلاف بسیاری از استخوان‌ها که خون‌رسانی گسترده دارند، اسکافوئید فقط از یک مسیر کوچک خون دریافت می‌کند که همین امر یکی از علل اصلی دشواری در ترمیم شکستگی‌های آن می‌باشد.
آشنایی با استخوان اسکافوئید
در ادامه به بررسی دلایل اهمیت شکستگی استخوان اسکافوئید می‌پردازیم:
تشخیص دشوار
شکستگی اسکافوئید در بسیاری از موارد به راحتی قابل شناسایی نیست و برخلاف سایر شکستگی‌ها که با تغییر شکل یا درد شدید همراه هستند، در این نوع شکستگی ممکن است تنها اندکی درد یا تورم وجود داشته باشد. گاهی حتی افراد آن را با پیچ‌خوردگی ساده مچ اشتباه می‌گیرند و دیر به پزشک مراجعه می‌نمایند. همین تشخیص دیرهنگام، روند درمان را پیچیده‌تر می‌کند.
خون‌رسانی محدود
همان‌طور که پیش‌تر نیز اشاره شد استخوان اسکافوئید خون‌رسانی ضعیفی دارد و در صورت شکستگی، این جریان خون ممکن است به طور کامل قطع شود. این مسئله خطر نکروز استخوانی (مرگ بخشی از استخوان) را به همراه دارد و چنانچه این اتفاق رخ دهد، درمان بسیار سخت‌تر شده و حتی ممکن است فرد دچار مشکلات دائمی در حرکت مچ شود.
تأثیر مستقیم بر عملکرد مچ
مچ دست مجموعه‌ای پیچیده از مفاصل و استخوان‌ها است و استخوان اسکافوئید به عنوان یک پل ارتباطی بین ساعد و سایر استخوان‌های مچ عمل می‌کند. شکستگی آن تعادل حرکتی این ناحیه را به‌هم می‌زند و اگر درست درمان نشود، شخص ممکن است برای همیشه دچار کاهش دامنه حرکتی و درد مزمن شود.
عوارض طولانی‌مدت
شکستگی درمان‌نشده و یا درمان ناقص استخوان اسکافوئید می‌تواند باعث آرتروز زودرس مچ دست شود که همین امر درد مداوم، کاهش قدرت دست و محدودیت در فعالیت‌های روزانه را به همراه دارد. این موضوع به ویژه برای ورزشکاران یا افرادی که کارهای دستی انجام می‌دهند، اهمیت بسیار زیادی دارد.
علائم شکستگی اسکافوئید
تشخیص زودهنگام کلید درمان موفق است و مهم‌ترین علائمی که می‌تواند به شکستگی استخوان اسکافوئید اشاره کند شامل موارد زیر است:
- درد در سمت خارجی مچ، به خصوص هنگام گرفتن اشیاء یا حرکت دادن شست.
- حساسیت به لمس در ناحیه «چال تشریحی» (ناحیه‌ای میان تاندون‌های شست که دقیقاً بر روی اسکافوئید قرار دارد).
- تورم خفیف یا کبودی اطراف مچ.
- محدودیت حرکتی یا احساس ضعف در گرفتن اشیا.
جالب است بدانید که در بعضی از بیماران، درد اولیه خیلی شدید نیست و همین مسئله سبب می‌شود مراجعه به پزشک به تأخیر بیافتد.
روش‌های تشخیص شکستگی استخوان اسکافوِئید
برای تشخیص شکستگی اسکافوئید، پزشک در ابتدا از رادیوگرافی ساده استفاده می‌کند. با این حال، از آن‌جا که خط شکستگی در بسیاری از موارد بسیار ظریف می‌باشد، عکس‌برداری اولیه همیشه قادر به نشان دادن آن نیست. به همین علت توصیه می‌شود اگر بیمار همچنان درد و حساسیت در مچ داشت، بعد از یک تا دو هفته مجددا تصویربرداری انجام شود.
در مواردی که نیاز به بررسی دقیق‌تر وجود دارد، انجام ام‌آر‌آی (MRI) بهترین گزینه محسوب می‌شود. این روش می‌تواند حتی ترک‌های بسیار کوچک را آشکار کرده و علاوه بر آن، وضعیت خون‌رسانی استخوان اسکافوئید را نیز نشان دهد. این مزیت اهمیت زیادی دارد چرا که خون‌رسانی محدود اسکافوئید عامل اصلی بسیاری از عوارض احتمالی می‌باشد.
در کنار این روش‌ها، سی‌تی‌اسکن (CT Scan) نیز روش بسیار خوبی است که دقت بسیار زیادی در نمایش جزئیات شکستگی و میزان جابه‌جایی قطعات استخوان دارد. پزشکان اغلب برای برنامه‌ریزی جراحی و یا تصمیم‌گیری در مورد بهترین نوع درمان از این روش استفاده می‌کنند.
روش‌های درمان شکستگی اسکافوئید
در این قسمت به روش‌های درمان شکستگی اسکافوئید اشاره می‌کنیم:
درمان غیرجراحی
چنانچه شکستگی استخوان اسکافوئید جابه‌جایی نداشته باشد، عموماً با گچ‌گیری درمان می‌شود. گچ مخصوصی به نام گچ اسکافوئید یا گچ شست‌گیر به کار رفته که هم مچ و هم شست را ثابت نگه می‌دارد و طول مدت گچ‌گیری بسته به محل شکستگی، بین ۶ تا ۱۲ هفته می‌باشد
درمان با جراحی
در مواردی که شکستگی همراه با جابه‌جایی باشد یا استخوان جوش نخورد، عمل جراحی ضروری است. در این روش، جراح با استفاده از پیچ‌های مخصوص (پیچ هربرت و یا مشابه آن) قطعات استخوان را ثابت می‌نماید.
عوارض احتمالی شکستگی اسکافوئید
از جمله عوارض احتمالی شکستگی اسکافوئید می‌توان به موارد زیر اشاره نمود:
- جوش نخوردن استخوان (Nonunion): زمانی رخ می‌دهد که قطعات شکسته اصلاً به هم جوش نمی‌خورند.
- نکروز آواسکولار: قطع جریان خون و مرگ قسمتی از استخوان.
- کاهش دامنه حرکتی مچ دست: به علت ایجاد سفتی مفصل یا تغییر شکل استخوان.
- آرتروز مچ دست: در صورت درمان ناقص یا دیرهنگام.
اهمیت پیشگیری و مراقبت
هرچند نمی‌توان مانع از همه شکستگی‌ها شد ولی رعایت چند نکته ساده می‌تواند خطر آسیب به استخوان اسکافوئید را کاهش دهد:
- استفاده از مچ‌بند در هنگام ورزش‌های پرخطر از جمله اسکیت، اسنوبرد یا فوتبال.
- تقویت عضلات ساعد و مچ به منظور افزایش پایداری.
- توجه به علائم هشداردهنده و مراجعه سریع به پزشک بعد از زمین خوردن بر روی دست.
✅سخن پایانی
شکستگی اسکافوئید شاید در نگاه اول ساده و بی‌خطر به نظر برسد ولی در حقیقت یکی از مهم‌ترین آسیب‌های مچ دست محسوب می شود. تشخیص زودهنگام، درمان مناسب و پیگیری دقیق می‌تواند از بروز عوارضی از قبیل نکروز استخوانی یا آرتروز زودرس جلوگیری کند. در شهر مشهد، پزشکانی همچون دکتر افشاریان با سال‌ها تجربه در حوزه ارتوپدی و درمان آسیب‌های مچ دست، توانسته‌اند بیماران زیادی را از عوارض جدی این نوع شکستگی نجات دهند. برای دریافت نوبت از ایشان می‌توانید با شماره 38599199-051 تماس حاصل نمایید.
