دررفتگی شانه یکی از مشکلات شایع مفصل شانه است که معمولا به دلیل ضربه شدید سقوط، روی دست کشیده شده یا حرکات ناگهانی ایجاد میشود. وقتی استخوان بازو از محل طبیعی خود در حفره شانه خارج میشود، درد شدید، تورم و محدودیت حرکتی به وجود میآید و فرد نمیتواند به راحتی بازوی خود را حرکت دهد.
عوامل دیگری مانند ضعف عضلات حمایتکننده شانه، آسیبهای قبلی و ورزشهای پرتحرک نیز میتوانند احتمال دررفتگی را افزایش دهند. دررفتگی ممکن است به صورت جزئی باشد یعنی تنها بخشی از استخوان خارج شود یا کامل که کل سر استخوان بازو از حفره خارج میشود.
تشخیص سریع و درمان صحیح برای جلوگیری از آسیب دائمی به عصبها و عضلات ضروری است. مراجعه به جراح شانه در مشهد به شما کمک میکند تا علت دقیق دررفتگی مشخص شود و بهترین روش درمان، چه غیرجراحی و چه جراحی، برای شما انتخاب گردد.
آناتومی شانه
شانه یکی از متحرکترین مفاصل بدن است و عملکرد آن به ثبات ساختارهای اطراف بستگی دارد.
ساختار استخوانی
- استخوان بازو (هومروس) و حفره گلنوئید کتف مفصل شانه را تشکیل میدهند.
- استخوان ترقوه نیز به حفظ ثبات شانه کمک میکند.
لیگامانها و عضلات
- لیگامانها و کپسول مفصلی مفصل را محکم نگه میدارند.
- عضلات روتاتور کاف سر استخوان بازو را در محل خود تثبیت میکنند.
شناخت این آناتومی به پزشک و بیمار کمک میکند تا دلیل دررفتگی و شدت آسیب بهتر درک شود و درمان مناسب انتخاب شود.
علل دررفتگی شانه
دررفتگی شانه معمولا به دلایل مختلفی رخ میدهد که ترکیبی از عوامل محیطی و جسمانی هستند. شناخت این عوامل به پیشگیری و درمان بهتر کمک میکند. برخی از مهمترین علل عبارتند از:
- ضربه مستقیم به شانه: تصادف، سقوط از ارتفاع یا برخورد با جسم سنگین میتواند باعث خروج سر استخوان بازو از حفره شانه شود. شدت ضربه نقش تعیینکنندهای دارد؛ هرچه فشار وارده بیشتر باشد، احتمال آسیب شدیدتر و دررفتگی کامل افزایش مییابد.
- افتادن روی دست کشیده شده: زمانی که فرد هنگام زمین خوردن بازوی خود را کشیده میکند، فشار زیادی روی مفصل شانه وارد میشود. این حالت مخصوصا در ورزشها یا فعالیتهای روزمرهای که تعادل بههم میخورد، شایع است. حتی سقوط با شدت متوسط میتواند در افرادی که عضلات شانه ضعیف دارند، باعث دررفتگی شود.
- حرکات ناگهانی و شدید: ورزشهایی مانند بسکتبال، والیبال، کشتی و هندبال نیازمند حرکات سریع و پرقدرت شانه هستند. چرخش ناگهانی یا پرتاب بازو با شدت زیاد میتواند باعث لغزش استخوان بازو شود، به ویژه اگر عضلات حمایتکننده کافی نباشند.
- ضعف عضلات و لیگامانها: عضلات و لیگامانهای اطراف شانه نقش محافظتی دارند و سر استخوان بازو را در محل خود نگه میدارند. ضعف این عضلات یا آسیب قبلی به لیگامانها میتواند شانه را مستعد دررفتگی کند. این ضعف ممکن است ژنتیکی باشد یا به دلیل بیتحرکی، آسیبهای ورزشی گذشته یا روند طبیعی پیری ایجاد شود.
- دررفتگیهای مکرر: برخی افراد بعد از اولین دررفتگی شانه، به دلیل آسیب لیگامانها یا تغییرات ساختاری مفصل، دچار دررفتگیهای مکرر میشوند. این وضعیت نیازمند بررسی دقیق و در برخی موارد درمان جراحی است تا مفصل تثبیت شود.
- دررفتگی شانه میتواند به دو شکل ظاهر شود: جزئی که تنها بخشی از استخوان از محل طبیعی خود خارج میشود و معمولاً با درد و محدودیت حرکت خفیف همراه است و کامل که کل سر استخوان بازو از حفره شانه خارج میشود و باعث درد شدید، تورم و عدم توانایی حرکت دست میگردد.
علائم دررفتگی شانه
تشخیص سریع دررفتگی شانه اهمیت زیادی دارد. علائم رایج عبارتند از:
- درد شدید و ناگهانی در ناحیه شانه
- محدودیت حرکتی، ناتوانی در بالا بردن بازو
- تورم و کبودی اطراف مفصل
- حالت غیرطبیعی شانه و بیرون زدگی استخوان
در برخی موارد ممکن است حس بیحسی یا سوزنسوزن شدن انگشتان نیز رخ دهد که نشاندهنده فشار روی عصبها است.
روشهای درمان دررفتگی شانه
درمان دررفتگی شانه بسته به شدت آسیب و سابقه بیمار متفاوت است.
درمان غیر جراحی
- جااندازی (Reduction): بازگرداندن استخوان به محل طبیعی با روشهای دستی
- استفاده از اسلینگ یا بریس: محدود کردن حرکت برای محافظت از مفصل
- فیزیوتراپی: تقویت عضلات روتاتور کاف و افزایش ثبات شانه
درمان جراحی
- در موارد دررفتگیهای مکرر یا آسیب شدید لیگامانها، جراحی برای تثبیت مفصل ضروری است.
- جراحی ممکن است شامل ترمیم لیگامانها، کپسول مفصلی و تقویت عضلات اطراف شانه باشد.
- انتخاب روش درمانی باید توسط پزشک متخصص بر اساس سن، میزان فعالیت و شدت آسیب انجام شود.
توانبخشی بعد از درمان
توانبخشی نقش مهمی در بازگشت کامل عملکرد شانه دارد.
- تمرینات کششی: حرکت ملایم شانه و بازو برای جلوگیری از خشکی مفصل
- تمرینات تقویتی: عضلات روتاتور کاف و اطراف شانه برای ثبات بیشتر تقویت میشوند
- پیگیری دورهای: مراجعات منظم به پزشک یا فیزیوتراپیست برای اصلاح برنامه تمرینها و بررسی روند بهبود
رعایت این مراحل خطر دررفتگی مجدد را کاهش میدهد و عملکرد طبیعی شانه بازمیگردد.
پیشگیری از دررفتگی مجدد
برای کاهش ریسک دررفتگی شانه در آینده، میتوان اقدامات زیر را انجام داد:
- تقویت عضلات شانه و بازو با تمرینات مقاومتی
- انجام حرکات انعطافی و تعادلی قبل از ورزشهای سنگین
- استفاده از تجهیزات حفاظتی در فعالیتهای پرتحرک
- اجتناب از حرکات ناگهانی و فشار زیاد روی مفصل
این راهکارها کمک میکنند شانه پایدار باقی بماند و آسیب دوباره رخ ندهد.
مدیریت درد و تورم
مدیریت درد و تورم بخشی از روند بهبود است و شامل موارد زیر میشود:
- استفاده از کمپرس سرد برای کاهش التهاب
- مصرف داروهای ضد التهاب و مسکن تحت نظر پزشک
- استراحت نسبی مفصل و اجتناب از فعالیتهای سنگین تا زمان بهبود کامل
با رعایت این نکات، درد کاهش یافته و روند بهبود شانه سریعتر پیش میرود.
✅نکات پایانی
دررفتگی شانه یک مشکل شایع و جدی است که در صورت عدم درمان مناسب میتواند موجب آسیبهای مکرر و دائمی شود. شناخت علتها، علائم و روشهای درمانی و رعایت توانبخشی منظم، کلید بازگشت سریع عملکرد و کاهش درد است.
مراجعه به پزشک متخصص یا جراح شانه، تصمیمگیری صحیح و برنامه درمانی اصولی را تضمین میکند و به بهبود طولانیمدت کمک میکند.