گردن استخوان ران یا همانFemoral Neck بخشی از انتهای فوقانی استخوان ران (فمور) است که مثل یک پل زاویه‌دار و باریک، سر کروی استخوان ران را به تنه اصلی فمور متصل می‌کند. این بخش درست در زیر سر استخوان ران قرار دارد و بخشی از مفصل ران (Hip Joint) را تشکیل می‌دهد؛ مفصلی که یکی از مهم‌ترین نقاط بدن در تحمل وزن، راه رفتن و حرکت اندام تحتانی است. موقعیت خاص گردن ران باعث می‌شود علاوه بر نقش حیاتی در بیومکانیک بدن، از نظر پزشکی هم بسیار حساس باشد؛ چراکه شکستگی آن می‌تواند جریان خون به سر استخوان ران را مختل کرده و منجر به عارضه خطرناک نکروز آواسکولار (سیاه شدن سر استخوان ران) شود. به همین دلیل، شناخت محل و اهمیت گردن استخوان ران برای همه افراد، به‌ویژه سالمندان و بیماران ارتوپدی، ضروری است.
موقعیت دقیق گردن استخوان ران در بدن
گردن استخوان ران (Femoral Neck) بخشی از استخوان ران (Femur) است که درست زیر سر استخوان ران و بالای تنه اصلی قرار دارد. این قسمت به شکل یک پل، سر کروی فمور را به تنه بلند استخوان ران متصل می‌کند. گردن در واقع بین حفره استابولوم لگن و تنه استخوان قرار گرفته و همراه با سر فمور، مفصل ران (Hip Joint) را تشکیل می‌دهد. این موقعیت ویژه باعث می‌شود که گردن ران نقش کلیدی در تحمل وزن بدن و حرکت اندام تحتانی داشته باشد.
آناتومی و ساختار استخوان ران
فمور، بلندترین و قوی‌ترین استخوان بدن، از سه بخش اصلی تشکیل می‌شود: انتهای فوقانی، تنه و انتهای تحتانی. در انتهای فوقانی، اجزای مهمی شامل سر فمور، گردن استخوان ران، تروکانتر بزرگ و تروکانتر کوچک وجود دارند. گردن استخوان ران به طول تقریبی ۴ تا ۵ سانتی‌متر است و سر فمور را با زاویه حدود ۱۲۵ درجه به تنه متصل می‌کند. این زاویه که به آن زاویه کول (Collodiaphyseal Angle) گفته می‌شود، در کودکان بیشتر و در زنان به دلیل پهن‌تر بودن لگن کمتر است.
عملکرد بیومکانیکی گردن استخوان ران
گردن استخوان ران علاوه بر اتصال سر و تنه، در انتقال نیروهای مکانیکی نقش مهمی دارد. وزن بدن از طریق لگن به سر فمور منتقل می‌شود و همزمان نیروی واکنش زمین از پایین به سمت بالا به تنه وارد می‌گردد. این نیروها در گردن به صورت نیروی فشاری در سطح پایینی و نیروی کششی در سطح بالایی توزیع می‌شوند. وجود شبکه‌های استخوانی داخلی یا ترابکول‌های استخوانی کمک می‌کند تا این نیروها تحمل شوند. با این حال، ناحیه‌ای به نام زون ضعیف (Zone of Weakness) وجود دارد که مقاومت کمتری دارد و مستعد شکستگی است.
خون‌رسانی به سر و گردن استخوان ران
خون‌رسانی فمورال نک موضوعی حیاتی و حساس است. منبع اصلی خون، شریان چرخان داخلی ران (Medial Circumflex Femoral Artery) است که شاخه‌های ظریفی به نام شریان‌های رتیناکولار را به سمت سر استخوان می‌فرستد. این شریان‌ها بیشتر بخش خلفی و فوقانی سر را تغذیه می‌کنند. در شکستگی‌های جابجا شده، این عروق به راحتی آسیب دیده و مسیر خون‌رسانی مختل می‌شود. در نتیجه خطر نکروز آواسکولار (Avascular Necrosis) یا همان سیاه شدن سر استخوان ران بسیار بالا می‌رود.
شکستگی گردن استخوان ران؛ اهمیت و عوامل خطر
شکستگی گردن فمور یکی از مهم‌ترین اورژانس‌های ارتوپدی است. در سالمندان، این شکستگی اغلب ناشی از پوکی استخوان و سقوط‌های ساده است، در حالی‌که در جوانان بیشتر به علت ضربه‌های پرانرژی مانند تصادف رخ می‌دهد. علائم شامل درد کشاله ران، کوتاه شدن اندام و چرخش خارجی پا است. از آنجا که احتمال اختلال خون‌رسانی بسیار بالاست، به‌ویژه در بیماران جوان، درمان سریع و مناسب اهمیت حیاتی دارد.
طبقه‌بندی شکستگی‌های گردن ران
برای انتخاب روش درمان، شکستگی‌ها بر اساس میزان جابجایی یا زاویه شکستگی طبقه‌بندی می‌شوند. طبقه‌بندی گاردن (Garden Classification) شکستگی‌ها را به چهار نوع تقسیم می‌کند:
نوع I و II بدون جابجایی و نوع III و IV همراه با جابجایی.
همچنین، طبقه‌بندی پاولز (Pauwels Classification) زاویه خط شکستگی نسبت به افق را بررسی می‌کند و بر اساس میزان پایداری بیومکانیکی به سه گروه تقسیم می‌شود. این سیستم‌ها به ارتوپد کمک می‌کنند تا ریسک نکروز یا جوش نخوردن را بهتر ارزیابی کند.
روش‌های درمان شکستگی گردن استخوان ران
روش درمان بسته به سن بیمار، سطح فعالیت و نوع شکستگی متفاوت است. در بیماران جوان، هدف اصلی حفظ سر استخوان ران است و معمولاً از تثبیت داخلی با پیچ یا پین استفاده می‌شود. در سالمندان با شکستگی جابجا شده، احتمال نکروز بالاست، بنابراین روش تعویض مفصل ران (هیپ آرتروپلاستی) انتخاب می‌شود. این روش می‌تواند به شکل همی‌آرتروپلاستی یا تعویض کامل مفصل ران (Total Hip Arthroplasty) انجام گیرد.
عوارض شایع پس از شکستگی گردن ران
دو عارضه مهم پس از شکستگی این ناحیه عبارت‌اند از: جوش نخوردن (Nonunion) و نکروز آواسکولار سر فمور. این مشکلات به دلیل خون‌رسانی محدود گردن ران شایع هستند. شیوع نکروز در شکستگی‌های جابجا شده می‌تواند به بیش از ۴۰٪ برسد. این عوارض باعث درد مزمن، محدودیت حرکتی و نیاز به جراحی مجدد می‌شوند. به همین دلیل، انتخاب روش درمان مناسب و پیگیری دقیق بیماران اهمیت بالایی دارد.
راهکارهای پیشگیری از آسیب گردن استخوان ران
با وجود اینکه همه شکستگی‌ها قابل پیشگیری نیستند، اما می‌توان با اقداماتی خطر را کاهش داد. مهم‌ترین راهکار، پیشگیری از پوکی استخوان با مصرف کافی کلسیم و ویتامین D و انجام ورزش‌های تحمل‌کننده وزن است. همچنین، تقویت عضلات اطراف لگن، پرهیز از مصرف دخانیات و الکل و ایمن‌سازی محیط زندگی سالمندان برای جلوگیری از سقوط بسیار مؤثر است. بررسی منظم وضعیت بینایی و کنترل بیماری‌هایی که موجب سرگیجه می‌شوند نیز در کاهش خطر زمین خوردن نقش دارد.
✅نتیجه‌گیری
گردن استخوان ران (Femoral Neck) بخش کوچکی از بدن است، اما نقشی به‌مراتب بزرگ‌تر از تصور ما دارد. این ناحیه ظریف مانند پلی حیاتی، سر استخوان ران را به تنه متصل کرده و امکان حرکت روان، تعادل و تحمل وزن بدن را فراهم می‌سازد. اهمیت بالینی گردن ران به‌قدری است که کوچک‌ترین آسیب یا شکستگی در آن می‌تواند پیامدهای جدی مانند جوش نخوردن استخوان یا نکروز آواسکولار (سیاه شدن سر فمور) را به دنبال داشته باشد. شناخت جایگاه و عملکرد این ساختار، نه تنها برای پزشکان و دانشجویان پزشکی بلکه برای عموم مردم اهمیت دارد؛ زیرا آگاهی و پیشگیری از آسیب‌ها می‌تواند کیفیت زندگی را به‌طور چشمگیری بهبود بخشد. به یاد داشته باشید که تقویت عضلات لگن، پیشگیری از پوکی استخوان و توجه به علائم اولیه درد در کشاله ران می‌تواند بهترین راهکار برای محافظت از این مفصل ارزشمند باشد.
