پوکی استخوان یکی از شایع ترین بیماری های مفصلی، به ویژه در زنان پس از یائسگی و افراد سالمند است. بر اساس آمارهای موجود، نیمی از زنان و یک چهارم مردان بالای ۵۰ سال در طول زندگی خود دچار شکستگی ناشی از پوکی استخوان می شوند. مشکل اصلی اینجاست که این بیماری به آرامی و بدون هشدار پیشرفت می کند و زمانی خود را نشان می دهد که استخوان ها به شدت ضعیف شده اند. فشارهایی که در حالت عادی به هیچ وجه آسیبی به استخوان سالم نمی زنند، مانند یک سرفه یا عطسه شدید، خم شدن برای بلند کردن یک شی یا یک زمین خوردن ساده، می توانند برای فرد مبتلا به پوکی استخوان به فاجعه ای منجر شوند که کیفیت زندگی او را برای همیشه تحت تاثیر قرار دهد.
پوکی استخوان یا “بیماری خاموش” یک بیماری پیشرونده است که در آن استخوان ها به تدریج تراکم و قدرت خود را از دست می دهند و متخلخل و شکننده می شوند.
مشکلات ظاهری و تغییر شکل بدن
پوکی استخوان به مرور زمان باعث تغییر در ظاهر و ساختار بدن می شود که این خود می تواند تاثیر عمیقی بر اعتماد به نفس فرد داشته باشد.
- کاهش قد: با وقوع شکستگی های متعدد و فشرده شدن مهره ها در ستون فقرات، ارتفاع فرد به تدریج کاهش می یابد. کاهش قد بیش از ۳ سانتی متر می تواند یک نشانه هشداردهنده مهم باشد.
- قوز پشت یا گوژپشتی (کیفوز): تغییر شکل مهره ها منجر به خمیدگی غیرطبیعی ستون فقرات به سمت جلو می شود که به آن “قوز پشت” یا “کیفوز” می گویند. این حالت نه تنها روی ظاهر فرد تاثیر می گذارد، بلکه می تواند منجر به مشکلات دیگری شود.
مشکلات و عوارض ثانویه ناشی از پوکی استخوان
عوارض پوکی استخوان تنها به شکستگی و تغییر شکل محدود نمی شود و می تواند سیستم های دیگر بدن را نیز تحت تأثیر قرار دهد.
- درد مزمن و ناتوان‌کننده: بسیاری از بیماران، به ویژه کسانی که دچار شکستگی مهره شده اند، از درد مزمن رنج می برند. این درد می تواند انجام فعالیت های ساده را غیرممکن کرده و به کیفیت زندگی آسیب جدی وارد کند.
- محدودیت حرکتی و از دست دادن استقلال: ترس از شکستگی های مجدد و درد ناشی از آن، بسیاری از افراد را به سمت یک زندگی کم تحرک سوق می دهد. این کاهش تحرک خود باعث تضعیف بیشتر عضلات و استخوان ها شده و فرد را در یک چرخه معیوب قرار می دهد. وابستگی به دیگران برای انجام کارها می تواند احساس درماندگی ایجاد کند.
- مشکلات تنفسی و قلبی-عروقی: حالت خمیده ای که به دلیل شکستگی مهره ها ایجاد می شود، فضای قفسه سینه را محدود می کند. این فشردگی می تواند ظرفیت ریه را کاهش داده و باعث تنگی نفس شود. همچنین می تواند بر عملکرد قلباث نیز تیر بگذارد.
- عوارض روانی،افسردگی و انزوا: ترکیب درد مزمن، از دست دادن استقلال، تغییر در ظاهر بدن و انزوای اجتماعی می تواند منجر به بروز افسردگی در افراد مبتلا شود. افسردگی نیز به نوبه خود باعث می شود بیمار انگیزه خود را برای پیگیری برنامه های درمانی از دست بدهد و وضعیت جسمانی او بدتر شود.
چگونه می‌توان از بروز این مشکلات جلوگیری کرد؟
خبر خوب این است که پوکی استخوان قابل پیشگیری و مدیریت است. کلید اصلی، تشخیص به موقع است. آزمایش سنجش تراکم استخوان (DEXA) یک روش دقیق، بدون درد و سریع برای تشخیص این بیماری است. این آزمایش به ویژه برای زنان بالای ۶۵ سال، مردان بالای ۷۰ سال و افرادی با عوامل خطر متعدد مانند سابقه خانوادگی یا مصرف طولانی مدت کورتون توصیه می شود.
پس از تشخیص، درمان شامل ترکیبی از تغییر سبک زندگی مصرف کافی کلسیم و ویتامین D، ورزش های تحمل‌کننده وزن و تقویت‌کننده تعادل و دارودرمانی (مانند بیس‌فسفونات‌ها) است که می تواند روند از دست دادن استخوان را کند کرده و خطر شکستگی را به میزان قابل توجهی کاهش دهد.
تفاوت استئوپنی با پوکی استخوان چیست؟
در استئوپنی، تراکم استخوان فرد پایین است. اما پایین بودن تراکم به اندازه ای نیست که به عنوان پوکی استخوان شناخته شود. به مرور در صورت جلوگیری نکردن از این بیماری، تشدید یافته و منجر به پوکی استخوان می شود.
راه های درمان پوکی استخوان چیست؟ چگونه می توان این بیماری را درمان کرد؟
الف) راه های درمان دارویی
این داروها با تجویز پزشک و برای کند کردن روند بیماری یا افزایش تراکم استخوان استفاده می شوند:
- بیس‌فسفونات‌ها (مانند آلندرونات): رایج ترین داروها هستند که سرعت تخریب استخوان را کم می کنند.
- داروهای آنابولیک (مانند تریپاراتاید): این داروها مستقیما باعث تحریک ساخت استخوان های جدید می شوند.
- داروهای تعدیل کننده گیرنده استروژن (SERMs): برای زنان پس از یائسگی استفاده می شوند و اثراتی شبیه به استروژن بر روی استخوان دارند.
- تزریق دنوسوماب: این دارو با تزریق هر شش ماه یکبار، مانع از فعالیت سلول های تخریب کننده استخوان می شود.
ب) راه های درمانی با تغذیه و سبک زندگی
این روش ها پایه اصلی درمان هستند و همراه با داروها ضروری اند:
تغذیه مناسب:
- کلسیم:روزانه از طریق لبنیات کم چرب (شیر، ماست، پنیر)، ماهی ساردین با استخوان، کلم بروکلی و بادام دریافت کنید. نیاز روزانه معمولا ۱۰۰۰-۱200 میلی‌گرم است.
- ویتامین D:برای جذب کلسیم حیاتی است. آن را از طریق نور مستقیم و ایمن خورشید، ماهی های چرب (مثل سالمون) و زرده تخم‌مرغ تامین کنید. مصرف مکمل آن اغلب لازم است.
اصلاح سبک زندگی:
- ورزش منظم:تمرینات تحمل‌کننده وزن مانند پیاده روی تند و تمرینات قدرتی (با وزنه یا کش) مهم ترین عامل برای قوی نگه داشتن استخوان ها هستند.
- ترک سیگار و الکل:این مواد مستقیما به کاهش تراکم استخوان کمک می کنند.
- پیشگیری از زمین خوردن:با ایمن سازی خانه (ثابت کردن فرش ها، نورپردازی کافی) از شکستگی جلوگیری کنید.
اهمیت مراجعه به متخصص؛ نقش پزشکان متبحر در مدیریت بیماری
مدیریت موفق پوکی استخوان نیازمند یک رویکرد تیمی است که در آن متخصصان ارتوپدی، روماتولوژی، غدد و پزشکان عمومی مشارکت دارند. انتخاب یک پزشک متبحر و با تجربه در این حوزه می تواند تفاوت چشمگیری در روند درمان ایجاد کند.
