به زبان ساده، آرتروز لگن به حالتی گفته می‌شود که در آن غضروف مفصل لگن، که نقش محافظ و ضربه‌گیر بین استخوان‌ها را دارد، به مرور زمان دچار ساییدگی و فرسایش می‌شود. در نتیجه، استخوان‌ها روی هم سایش پیدا می‌کنند و این موضوع باعث درد، خشکی و محدودیت حرکت می‌گردد. شاید تصور کنید این مشکل فقط برای سالمندان پیش می‌آید، اما واقعیت این است که آرتروز لگن می‌تواند در هر سنی بروز کند؛ از ورزشکارانی که فشار زیادی به مفاصل وارد می‌کنند تا افرادی که به دلیل اضافه‌وزن یا سابقه آسیب‌دیدگی لگن در معرض خطر هستند.
اگر این بیماری به‌موقع تشخیص داده نشود، می‌تواند کیفیت زندگی فرد را تحت‌تأثیر قرار دهد و حتی فعالیت‌های ساده‌ای مثل راه رفتن یا نشستن طولانی را دشوار کند. خبر خوب این است که آرتروز لگن راه‌های تشخیص و درمان مشخصی دارد و با رعایت اصول پیشگیری، می‌توان احتمال ابتلا یا شدت آن را به میزان قابل توجهی کاهش داد.
علت آرتروز لگن
آرتروز لگن یک بیماری چندعاملی است، یعنی به‌طور معمول تنها یک دلیل ندارد و ترکیبی از عوامل باعث ایجاد آن می‌شوند. مهم‌ترین دلایل عبارتند از:
- افزایش سن: با بالا رفتن سن، غضروف‌ها خاصیت ارتجاعی خود را از دست می‌دهند و به مرور دچار فرسایش می‌شوند.
- سابقه آسیب‌دیدگی یا جراحی: شکستگی لگن، دررفتگی یا جراحی‌های قبلی می‌تواند باعث تغییر شکل مفصل و شروع آرتروز شود.
- عوامل ژنتیکی: برخی افراد به صورت ارثی استعداد بیشتری برای ابتلا به آرتروز دارند.
- بیماری‌های التهابی مفصلی: مثل روماتیسم یا لوپوس که می‌توانند به مفصل آسیب بزنند.
- چاقی و اضافه‌وزن: فشار بیش از حد وزن روی مفصل لگن، سرعت تخریب غضروف را افزایش می‌دهد.
- فعالیت‌های شغلی یا ورزشی سنگین: کارهایی که فشار مداوم بر مفصل وارد می‌کنند، زمینه‌ساز آرتروز هستند.
علت آرتروز لگن
علائم آرتروز لگن به آرامی و در طول زمان شروع می‌شوند، اما به تدریج می‌توانند زندگی روزمره را مختل کنند. توجه به این نشانه‌ها کلیدی است:
- درد مفصل لگن یا کشاله ران: این شایع‌ترین علامت است. درد اغلب در هنگام فعالیت (راه رفتن، خم شدن) تشدید می‌شود و در مراحل پیشرفته‌تر حتی هنگام استراحت نیز وجود دارد. جالب است بدانید که گاهی اوقات درد واقعی در ناحیه لگن نیست و به صورت درد ارجاعی در ناحیه کشاله ران، ران یا حتی زانو احساس می‌شود.
- خشکی و سفتی مفصل: این علامت بعد از دوره‌های طولانی بی‌حرکتی (مثلا بعد از بیدار شدن از خواب یا نشستن طولانی) بسیار مشهود است و پس از کمی تحرک بهبود می‌یابد.
- کاهش دامنه حرکتی: بیمار به تدریج نمی‌تواند پای خود را به راحتی بچرخاند، خم کند یا به سمت بالا بیاورد. این امر انجام کارهایی مانند پوشیدن جوراب یا سوار و پیاده شدن از ماشین را دشوار می‌کند.
- شنیدن صدای تق‌تق یا سایش (کریپتوس): در مراحل پیشرفته‌تر، ممکن است هنگام حرکت مفصل، صدایی شبیه به خرد شدن یا سایش شنیده شود.
- لنگیدن هنگام راه رفتن: به دلیل درد و خشکی، فرد برای کاهش فشار روی مفصل آسیب‌دیده، ناخودآگاه لنگ می‌زند.
تشخیص آرتروز لگن چگونه است؟
تشخیص آرتروز لگن با ترکیبی از معاینهٔ بالینی و تصویربرداری انجام می‌شود. دکتر عبدالرضا افشاریان در معاینه، به حرکت‌پذیری مفصل، نقاط دردناک و وضعیت راه‌رفتن شما توجه می‌کند. سپس برای تایید تشخیص، یک رادیوگرافی (عکس سادهٔ لگن) درخواست می‌شود که نشان می‌دهد آیا فضای بین استخوان‌ها کم شده یا خیر و آیا خارهای استخوانی (استئوفیت) تشکیل شده‌اند.
در موارد پیچیده‌تر، ممکن است از MRI یا سی‌تی‌اسکن نیز استفاده شود تا وضعیت دقیق‌تر غضروف و بافت‌های نرم بررسی شود.
درمان آرتروز لگن
روش‌های درمانی به شدت بیماری، سن بیمار و شرایط عمومی بدن بستگی دارد. درمان‌ها به دو دسته غیرجراحی و جراحی تقسیم می‌شوند:
۱. درمان‌های غیرجراحی
- اصلاح سبک زندگی: کاهش وزن، پرهیز از حرکات آسیب‌زا و انتخاب فعالیت‌های سبک.
- دارو درمانی: استفاده از داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی برای کاهش درد و التهاب.
- فیزیوتراپی: تمرینات کششی و تقویتی برای بهبود حرکت و کاهش فشار روی مفصل.
- تزریق داخل مفصل: تزریق کورتون یا ژل‌های مخصوص که به کاهش التهاب و درد کمک می‌کنند.
- وسایل کمکی: مانند عصا یا واکر که فشار روی مفصل را کمتر می‌کنند.
۲. درمان‌های جراحی
در مواردی که درمان‌های غیرجراحی مؤثر نباشند، جراحی توصیه می‌شود:
- جراحی آرتروسکوپی: در مراحل اولیه برای ترمیم غضروف یا برداشتن زوائد استخوانی.
- جراحی تعویض مفصل لگن: در مراحل پیشرفته، مفصل آسیب‌دیده با یک مفصل مصنوعی جایگزین می‌شود. این روش یکی از موفق‌ترین جراحی‌های ارتوپدی است و کیفیت زندگی بیمار را به طور چشمگیری بهبود می‌دهد.
تشخیص آرتروز لگن چگونه است؟
پیشگیری از آرتروز به معنای حفظ سلامت مفصل‌ها در طول زندگی است. رعایت چند نکته ساده می‌تواند نقش مهمی داشته باشد:
- حفظ وزن مناسب: مهم‌ترین اقدام برای کاهش فشار روی مفصل‌ها.
- ورزش منظم: فعالیت‌هایی مانند پیاده‌روی آرام، شنا و دوچرخه‌سواری سبک برای تقویت عضلات اطراف لگن.
- اصلاح وضعیت نشستن و ایستادن: پرهیز از نشستن طولانی مدت یا چهار زانو.
- انتخاب کفش مناسب: کفش راحت و استاندارد فشار کمتری به مفصل‌ها وارد می‌کند.
- توجه به آسیب‌ها: درمان به‌موقع آسیب‌های لگن مانع ایجاد مشکلات بعدی می‌شود.
سخن پایانی
آرتروز لگن یک بیماری جدی است، اما ناامید کننده نیست. با تشخیص به‌موقع و درمان مناسب، می‌توانید سال‌ها بدون درد و با تحرک کامل زندگی کنید. اگر علائمی از آن را در خود مشاهده می‌کنید، هرچه زودتر با دکتر عبدالرضا افشاریان، متخصص ارتوپدی و جراحی استخوان و مفاصل، مشورت کنید.
