اگر مدتی است زانوهایتان درد میگیرند، بهخصوص هنگام بالا و پایین رفتن از پله یا بعد از نشستن طولانیمدت احساس خشکی و ناراحتی دارید، ممکن است اولین نشانههای آرتروز زانو را تجربه کنید. بسیاری از افراد فکر میکنند این بیماری فقط مخصوص سنین بالا است، اما واقعیت این است که عوامل مختلفی مثل اضافه وزن، نوع شغل، آسیبهای قدیمی یا حتی وراثت میتواند باعث شروع زودهنگام آن شود.
در این مقاله، به زبانی ساده و بدون پیچیدگیهای پزشکی، به شما میگویم:
چه چیزی باعث این درد میشود؟
چه عواملی آن را تندتر میکنند؟
چطور میتوانید از آن جلوگیری کنید؟
و مهمتر از همه: چه کارهایی میتوانید امروز انجام دهید تا فردا زانوهایتان را سالم نگه دارید؟

علائم آرتروز زانو
علائم ممکن است در افراد مختلف شدت متفاوتی داشته باشد، اما نشانههای شایع عبارتاند از:
درد در زانو، بهویژه هنگام فعالیت یا در پایان روز
خشکی و محدودیت حرکتی، بهخصوص صبحها یا پس از نشستن طولانی
تورم یا احساس گرما در اطراف زانو
صدای تقتق یا ساییدگی هنگام حرکت
تغییر شکل زانو در مراحل پیشرفته
چه عواملی در ایجاد آرتروز زانو مؤثرند؟
اگر هنگام بالا رفتن از پله یا بعد از نشستن طولانیمدت، زانوهایتان درد یا خشکی میکنند، ممکن است در معرض آرتروز زانو باشید. بسیاری فکر میکنند این مشکل فقط مربوط به سنین بالاست، اما در واقع عوامل مختلفی میتوانند حتی در جوانی هم زمینهساز آن شوند. در ادامه به این عوامل می پردازیم :
۱. اضافه وزن: فشاری که زانو تحمل نمیکند.
هر کیلوگرم وزن اضافه، فشاری معادل ۳ تا ۴ کیلوگرم روی مفصل زانو وارد میکند؛ بهویژه هنگام راه رفتن یا بالا رفتن از پله. این فشار مداوم، غضروف محافظ زانو را زودتر از موعد فرسایش میدهد و آرتروز را تسریع میکند. کاهش حتی ۵ کیلوگرم وزن میتواند فشار روی زانو را بهطور چشمگیری کم کند.
۲. آسیبهای قبلی به زانو: جراحتهای قدیمی، خطر جدید
حتی یک آسیب ورزشی یا تصادفی در جوانی؛ مثل پارگی رباط صلیبی، آسیب منیسک یا شکستگی، میتواند ساختار طبیعی زانو را بههم بزند. بدن گاهی این آسیبها را کامل ترمیم نمیکند و در نتیجه، غضروف زودتر دچار سایش میشود. بنابراین باید بعد از هر آسیب جدی، توانبخشی و فیزیوتراپی جدی گرفته شود تا زانو درست ترمیم گردد.
۳. شغل یا فعالیتهای تکرار شونده
اگر شغل شما شامل زانو زدن مداوم، خم شدنهای زیاد، بلند کردن اجسام سنگین یا ایستادن طولانیمدت است (مثل کارگر ساختمان، کشاورز یا جراح)، زانوهایتان تحت فشار مکرر قرار میگیرند. این فشارهای تکراری، غضروف را بهتدریج از بین میبرند. می توانید با رعایت اصول صحیح در کار و ورزش، استفاده از زانوبند حمایتی و استراحت کافی از این آسیب پیشگیری کنید.
۴. ضعف عضلات اطراف زانو
عضلات ران (چهارسر رانی) و ساق پا، نقش «کمربند حمایتی» برای زانو را دارند. اگر این عضلات ضعیف باشند، زانو نمیتواند حرکات را بهخوبی جذب کند و بار فشار بیشتری به غضروف وارد میشود، حتی در فعالیتهای ساده روزمره. تمرینات سادهی تقویتی مثل بالا آوردن پا در حالت نشسته یا حرکات کششی روزانه.
۵. عوامل ژنتیکی و ساختاری
اگر در خانوادهتان سابقه آرتروز زانو وجود دارد، ممکن است از نظر ژنتیکی مستعد این بیماری باشید. همچنین، برخی افراد با ناهماهنگیهای ساختاری متولد میشوند، مثل پا بهصورت X یا O که باعث توزیع نامتوازن فشار روی زانو و سایش نامتقارن غضروف میشود. افرادی که سابقه خانوادگی دارند باید زودتر به فکر پیشگیری باشند؛ با ورزش مناسب و کنترل وزن.
۶. سن و تغییرات طبیعی بدن
با افزایش سن، توانایی بدن برای ترمیم غضروف کاهش مییابد. این فرسایش طبیعی خودبهخود آرتروز ایجاد نمیکند، اما در ترکیب با سایر عوامل (مثل وزن یا ضعف عضلانی)، خطر بروز آن را چند برابر میکند.
۷. جنسیت و تغییرات هورمونی
زنان، بهویژه پس از یائسگی، بیشتر از مردان دچار آرتروز زانو میشوند. کاهش هورمون استروژن در این دوران، میتواند بر سلامت غضروف تأثیر منفی بگذارد و باعث نرمتر شدن یا ضعف آن شود.
۸. بیماریهای همراه التهابی یا متابولیک
بیماریهایی مثل دیابت، نقرس یا آرتریت روماتوئید، حتی اگر مستقیماً به زانو آسیب نزنند، با ایجاد التهاب مزمن در بدن، محیطی نامناسب برای سلامت غضروف ایجاد میکنند و آرتروز را تسهیل مینمایند.

تشخیص آرتروز زانو
تشخیصش خیلی ساده است. پزشک ابتدا با پرسش از تاریخچه درد و حرکات شما و سپس با بررسی فیزیکی زانو، احتمال آرتروز را تخمین میزند.
برای تایید، معمولا یک عکس رادیوگرافی کافی است که نشان میدهد فضای بین استخوانها کم شده است. در موارد پیچیده، ممکن است از امآرآی استفاده شود.
درمانهای دارویی آرتروز زانو
اگرچه درمان قطعی برای آرتروز وجود ندارد، اما با روشهای مختلف میتوان علائم را کاهش داد و روند پیشرفت بیماری را کند کرد:
- مسکنها و ضدالتهابها: مثل استامینوفن یا داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی (ایبوپروفن) برای کاهش درد و تورم
- تزریق کورتون: در موارد درد شدید برای کنترل التهاب
- تزریق ژل یا هیالورونیک اسید: بهعنوان روانکننده مفصل و کاهشدهنده درد
- مکملها: مثل گلوکزامین و کندرویتین، البته اثربخشی آنها در همه بیماران یکسان نیست.
در کنار دارو، پزشک ممکن است فیزیوتراپی، ورزشهای تقویتی و در موارد شدیدتر جراحی تعویض مفصل زانو را پیشنهاد کند.

نحوه پیشگیری از آرتروز زانو
برای پیشگیری از آرتروز زانو، رعایت چند نکته ساده میتواند نقش مهمی داشته باشد. کنترل وزن در اولویت است؛ حتی کاهش چند کیلوگرم فشار زیادی از روی زانو برمیدارد.
انجام ورزشهای مناسب مثل شنا نیز به سلامت مفصل کمک میکند. تقویت عضلات اطراف زانو مثل ستونهای حمایتی عمل میکند و جلوی فشار مستقیم به مفصل را میگیرد؛ برای مثال، بالا آوردن پا در حالت نشسته تمرینی ساده و مؤثر است. انتخاب کفش مناسب هم اهمیت زیادی دارد، زیرا کفشهای نامناسب فشار غلطی به زانو وارد میکنند. در نهایت، باید همیشه به بدن خود گوش دهید؛ اگر بعد از فعالیتی احساس درد داشتید، با استراحت، تغییر در برنامه یا کاهش فشار میتوانید از آسیبهای جدیتر جلوگیری کنید.
✅سخن پایانی
آرتروز زانو یک بیماری نه چندان خطرناک، اما بسیار مزاحم است. اما خبر خوب این است که شما نه تنها قربانی آن نیستید، بلکه میتوانید دکتر سلامت زانوی خود باشید.
کاهش وزن، تقویت عضلات، انتخاب کفش مناسب و گوش دادن به بدن، همه اینها کارهایی هستند که امروز میتوانید شروع کنید.
شما نیازی ندارید که منتظر درد شدید بمانید.
پیشگیری از آرتروز، سادهتر از درمانش است و هزینهاش فقط یک کمی تلاش است.