موزائیک پلاستی یک روش جراحی پیشرفته برای ترمیم آسیب‌های غضروفی و غضروف-استخوانی است. در این روش، قطعات کوچک غضروف و استخوان سالم از بخش‌های کم‌فشار مفصل برداشته شده و به ناحیه آسیب دیده منتقل می‌شوند تا عملکرد مفصل بازسازی شده و درد کاهش یابد. این تکنیک به ویژه برای آسیب‌های محدود غضروفی کاربرد دارد و می‌تواند به شکل قابل توجهی کیفیت زندگی بیماران را بهبود بخشد. در ادامه این مقاله به بررسی دقیق‌تر موزائیک پلاستی و روش کار جراح خواهیم پرداخت.
شاید این مقاله هم برات جالب باشد: آرتروز زانو چیست؟ علائم و نشانه های آن
منظور از موزائیک پلاستی چیست؟
موزائیک پلاستی روشی است برای ترمیم آسیب‌های غضروفی و غضروف-استخوانی در مفاصل، به ویژه زانو که در آن قطعات استوانه‌ای کوچک از غضروف و استخوان سالم از نواحی کم‌فشار مفصل (محل اهدا کننده) برداشته شده و به ناحیه آسیب دیده پیوند زده می‌شوند.
عزیزانی که در مشهد زندگی می‌کنند و با مشکلات غضروفی زانو روبه‌رو هستند، معمولاً اهمیت زیادی به انتخاب جراح زانو در مشهد می‌دهند تا درمانی دقیق و موفق داشته باشند. این انتخاب می‌تواند نقش مهمی در نتیجه جراحی و بازسازی غضروف داشته باشد.
آیا موزائیک پلاستی آرتروز را به صورت قطعی درمان می‌کند؟
خیر، موزائیک پلاستی آرتروز را به صورت قطعی درمان نمی‌کند. این روش بیشتر برای ترمیم آسیب‌های محدود غضروفی یا نواحی کوچک آسیب دیده مفصل مناسب است و معمولاً در مواردی که آرتروز پیشرفته و گسترده وجود دارد، اثربخشی محدودی دارد.
موزائیک پلاستی می‌تواند درد و اختلال عملکرد ناشی از آسیب غضروفی را کاهش دهد و کیفیت زندگی را بهتر کند. در صورتی که آرتروز شدید باشد، ممکن است روش‌های دیگری مانند تعویض مفصل زانو یا درمان‌های دارویی و فیزیوتراپی مورد نیاز باشد. بهترین نتایج زمانی حاصل می‌شود که آسیب محدود و موضعی باشد و بیمار نسبتاً جوان باشد.
در موزائیک پلاستی جراح چه کاری انجام می‌دهد؟
در موزائیک پلاستی، جراح با دقت و مهارت، مراحل مشخصی را برای بازسازی و ترمیم غضروف آسیب دیده طی می‌کند. این مراحل شامل موارد زیر می‌شود:
1. انسیزیون پری‌پاتلار
جراح با ایجاد یک برش کنار کشکک، سوزن را در وجه میانی پاتلا وارد زانو می‌کند و نوک آن را به سمت وجه لترال ناچ اینترکندیلر هدایت کرده و به سمت ضایعه غضروفی مدیال هدایت می‌کند. این برش بهترین دسترسی عمود بر سطح غضروف انتخاب شده را فراهم می‌کند و بافت‌های چربی اطراف با استفاده از شیور برداشته می‌شوند.
2. برداشت پیوند از محل دهنده
گرافت برداشت شده معمولاً ۴ تا ۸ میلی‌متر قطر و ۱۵ تا ۲۰ میلی‌متر عمق دارد و از ناچ بین‌کنترلر فمور استخراج می‌شود. برای قرارگیری بهتر لوله هاروست روی سطح غضروف، زانو فلکس یا اکستند می‌شود. در صورت هیپرفلکسیون، امکان برداشت غضروف از وجه تحتانی ناچ اینترکندیلر لترال نیز وجود دارد. اگر نیاز به گرافت‌های بیشتر باشد، می‌توان از ناحیه سوپرامدیال تروکله‌آ نیز استفاده کرد. بافت فیبروکارتیلاژ محل برداشت، پس از عمل بافت را پر می‌کند.
3. آماده‌سازی محل گیرنده
پس از فلکس یا اکستاند کردن زانو، بهترین مسیر برای قرارگیری گرافت انتخاب می‌شود. با دریل نوع Impaction، بافت‌های تخریب شده اطراف برداشته می‌شوند و عمق حفره حدود ۵ میلی‌متر بیشتر از طول گرافت انتخاب می‌شود تا گرافت به خوبی جا بیفتد.
4. انتقال گرافت به محل ضایعه
گرافت با دقت از مسیر ایجاد شده وارد محل ضایعه می‌شود و با ضربات ملایم متوالی، به آرامی در جای خود مستقر می‌گردد.
شاید این مقاله هم برات جالب باشد: چه عواملی در ایجاد آرتروز زانو موثرند؟
موزائیک پلاستی چه میزان می‌تواند از پیشرفت آرتروز جلوگیری کند؟
موزائیک پلاستی می‌تواند به‌طور نسبی و محدود از پیشرفت آرتروز جلوگیری کند، اما توانایی آن به شدت آسیب غضروف، وسعت ناحیه درگیر و وضعیت کلی مفصل بستگی دارد. اگر آسیب غضروفی کوچک و موضعی باشد، این روش می‌تواند سطح مفصل را بازسازی کرده و فشار روی غضروف سالم را کاهش دهد، در نتیجه روند تخریب غضروف کند می‌شود.
در آرتروز پیشرفته یا گسترده، موزائیک پلاستی تنها می‌تواند علائم درد و محدودیت حرکت را کاهش دهد و پیشرفت آرتروز را به طور کامل متوقف نمی‌کند. موفقیت بلندمدت روش، به سن بیمار، کیفیت غضروف سالم، وزن و مراقبت‌های پس از عمل نیز وابسته است.
مراقبت‌های پس از جراحی
پس از عمل، بیمار باید به مدت تقریبی شش هفته از وارد کردن وزن روی زانوی عمل شده خودداری کند. پس از این دوره، می‌تواند به تدریج فعالیت‌های روزمره را از سر گرفته و به آرامی وزن بدن را روی پا بیندازد. میزان و سرعت بهبودی به عوامل مختلفی مانند سن بیمار، نوع آسیب و رعایت دقیق توصیه‌های پزشک بستگی دارد.
شاید این مقاله هم برات جالب باشد: تغذیه در ایجاد یا پیشگیری آرتروز زانو چه نقشی دارد؟
مزایای جراحی موزائیک پلاستی
در ادامه به بررسی مزیت‌های جراحی موزائیک پلاستی می‌پردازیم:
- ترمیم آسیب‌های غضروفی مفصل: این روش با بازسازی نواحی آسیب دیده غضروف، درد را کاهش داده و محدودیت حرکتی مفصل را بهبود می‌بخشد.
- استفاده از بافت خود بیمار: با استفاده از غضروف خود بیمار، خطر واکنش‌های آلرژیک و رد پیوند به حداقل می‌رسد.
- کیفیت غضروف نزدیک به طبیعی: پیوند غضروف خواص بیومکانیکی و عملکردی مشابه غضروف سالم دارد و به ترمیم مؤثر مفصل کمک می‌کند.
- کند کردن پیشرفت آسیب: موزائیک پلاستی روند تخریب غضروف را آهسته کرده و از آسیب بیشتر مفصل جلوگیری می‌کند.
- بهبود کیفیت زندگی: این روش به بیمار امکان می‌دهد فعالیت‌های روزمره خود را راحت‌تر انجام دهد و کیفیت زندگی او به طور قابل توجهی افزایش یابد.
عوارض و ریسک‌های موزائیک پلاستی
با وجود مزایای فراوان، جراحی موزائیک پلاستی ممکن است با برخی عوارض نیز همراه باشد که شامل موارد زیر می‌شود:
- عوارض عمومی: مانند عفونت (سپتیک) یا لخته خون (ترومبوآمبولی) که با رعایت اصول بهداشتی، تجویز آنتی‌بیوتیک تک‌دوز و داروهای ضد لخته قابل پیشگیری هستند.
- عوارض خاص جراحی: مشکلات ناشی از محل برداشت غضروف، درد، تورم یا ناراحتی در ناحیه کشکک پس از فعالیت‌های سنگین.
- خونریزی در محل برداشت: در موارد نادر ممکن است اتفاق بیفتد، اما با استفاده از کمپرس یخ، بانداژهای خاص و درناژ قابل کنترل است.
در نهایت مطالعات نشان می‌دهند که عوارض جدی و بلندمدت در این جراحی بسیار نادر است و با رعایت مراقبت‌های بعد از عمل، موزائیک پلاستی به طور کلی روشی ایمن و مؤثر محسوب می‌شود.
سخن آخر
موزائیک پلاستی روشی مؤثر برای ترمیم آسیب‌های غضروفی زانو است که درد را کاهش داده و حرکت مفصل را بهبود می‌بخشد. این روش برای آسیب‌های محدود و موضعی مناسب بوده و روند تخریب غضروف را کند می‌کند. استفاده از بافت خود بیمار، خطر رد پیوند و واکنش‌های آلرژیک را کاهش می‌دهد و کیفیت غضروف پیوندی نزدیک به طبیعی است. دکتر افشاریان، متخصص ارتوپد، با تجربه فراوان در این جراحی، نتایج موفقیت‌آمیزی برای بیماران به دست می‌آورد و بازگشت سریع به فعالیت‌های روزمره را ممکن می‌سازد.
