شکستگی تنه استخوان ران (فمور)، که اغلب به دلیل ضربه‌های شدید یا تصادفات رخ می‌دهد، یکی از جدی‌ترین آسیب‌های ارتوپدی است که نیاز به درمان فوری و تخصصی دارد. این شکستگی معمولا با درد شدید، ناتوانی در حرکت دادن پا و ورم قابل توجهی همراه است.
در مواجهه با شکستگی تنه استخوان ران، هدف اصلی، تثبیت شکستگی و بازگرداندن عملکرد طبیعی پا است. این امر در اغلب موارد، نیازمند عمل جراحی اورژانسی یا زودهنگام برای جااندازی و فیکس کردن استخوان با استفاده از ابزارآلات ارتوپدی (مانند نیل‌های داخل مغزی یا پلاک‌ها) است. برای کسب بهترین نتایج درمانی و جلوگیری از عوارض طولانی‌مدت، مشورت با یک جراح لگن در مشهد و ارتوپد فوق‌تخصص با تجربه، حیاتی است.
علت اصلی شکستگی تنه استخوان ران
استخوان ران (فمور) قوی‌ترین و بلندترین استخوان بدن است. به همین دلیل، شکستگی تنه آن معمولا ناشی از نیروهای بسیار عظیم است. شایع‌ترین علل عبارتند از:
- تصادفات رانندگی: شایع‌ترین علت، به ویژه در تصادفات شدید وسایل نقلیه.
- سقوط از ارتفاع: افتادن از بلندی‌های قابل توجه.
- آسیب‌های ورزشی: در ورزش‌های پربرخورد مانند اسکی یا فوتبال.
- آسیب‌های ناشی از شلیک گلوله.
نکته: در افراد مسن که دچار پوکی استخوان شدید هستند، شکستگی ممکن است با ضربه‌های کمتری نیز رخ دهد، اگرچه شکستگی‌های تنه (به جای گردن و سر استخوان ران) در این موارد کمتر شایع است.
علائم شکستگی تنه استخوان ران
شکستگی فمور یک فوریت پزشکی است و علائم آن بسیار واضح و ناتوان‌کننده هستند:
- درد شدید و ناگهانی: در ناحیه ران که با حرکت بدتر می‌شود.
- ناتوانی کامل در تحمل وزن: فرد نمی‌تواند پای خود را روی زمین بگذارد.
- تورم و کبودی قابل توجه: به دلیل خونریزی داخلی ناشی از شکستگی.
- بدشکلی پا: پا ممکن است کوتاه‌تر از پای سالم به نظر برسد یا در زاویه‌ای غیرطبیعی قرار گرفته باشد (تغییر محور).
- عدم توانایی در حرکت دادن مفصل زانو یا ران.
- احساس سایش یا صدای خرد شدن استخوان (کریپتوس) در محل شکستگی.
انواع شکستگی تنه استخوان ران
طبقه بندی شکستگی‌ها به جراح لگن در مشهد کمک می‌کند تا بهترین روش درمانی را انتخاب کند. انواع اصلی بر اساس الگوی شکستگی و محل آن عبارتند از:
- شکستگی عرضی(Transverse) : خط شکستگی به صورت افقی و عمود بر محور استخوان است.
- شکستگی مایل(Oblique) : خط شکستگی به صورت مورب است.
- شکستگی مارپیچی(Spiral) : ناشی از نیروی چرخشی و پیچشی است و خط شکستگی به دور استخوان می‌پیچد.
- شکستگی خرد شده(Comminuted) : استخوان به بیش از دو قطعه شکسته شده است.
- شکستگی باز: (Open/Compound) پوست پاره شده و قطعات شکسته استخوان از پوست بیرون زده‌اند (خطر بالای عفونت).
- شکستگی‌های پاتولوژیک: ناشی از تومور یا بیماری‌های دیگر که استخوان را ضعیف کرده‌اند.
نحوه تشخیص شکستگی تنه استخوان ران
تشخیص معمولاً در بخش اورژانس آغاز می‌شود:
- معاینه بالینی: پزشک علائم حیاتی و وضعیت اندام را بررسی می‌کند.
- اشعه ایکس X-Ray : روش اصلی و اولیه برای تایید شکستگی، تعیین محل دقیق و الگوی آن.
- سی تی اسکن CT Scan : ممکن است برای بررسی دقیق‌تر پیچیدگی شکستگی، به خصوص در شکستگی‌های خرد شده یا برای ارزیابی آسیب‌های احتمالی به مفصل استفاده شود.
- اسکن‌های دیگر مانند:(MRI) در موارد نادری برای ارزیابی آسیب‌های بافت نرم (مانند رباط‌ها) یا تشخیص شکستگی‌های مخفی (استرس فرکچر) انجام می‌شود.
درمان شکستگی تنه استخوان ران
تقریباً تمام شکستگی‌های تنه استخوان ران در بزرگسالان نیاز به عمل جراحی دارند. هدف از جراحی، تراز کردن دقیق قطعات شکسته شده (جااندازی) و تثبیت آن‌ها برای فراهم کردن امکان جوش خوردن استخوان است.
۱. درمان غیر جراحی (به ندرت):
تنها در موارد بسیار نادر و خاص (مثلاً در کودکان کم سن یا شکستگی‌های جزئی که جابجایی ندارند) ممکن است از گچ گرفتن یا کشش استفاده شود.
۲. درمان جراحی (استاندارد طلایی):
استفاده از نیل داخل مغزی :
رایج‌ترین و موفق‌ترین روش. یک میله فلزی بلند در کانال مغز استخوان ران (مرکز استخوان) وارد شده و با پیچ‌هایی در بالا و پایین استخوان تثبیت می‌شود. این روش ثبات بسیار خوبی را فراهم می‌کند و امکان بازگشت سریع‌تر به راه رفتن را فراهم می‌کند.
استفاده از پلاک و پیچ :
در مواردی که استفاده از نیل ممکن نیست (مثل شکستگی‌های نزدیک به مفصل ران یا زانو)، از پلاک‌های فلزی و پیچ برای تثبیت قطعات استخوان در سطح خارجی استفاده می‌شود.
تثبیت خارجی :
در شرایط اضطراری یا شکستگی‌های باز و عفونی، ممکن است به صورت موقت میله‌هایی در استخوان قرار داده شده و از بیرون توسط یک قاب فلزی به هم متصل شوند تا زمانی که جراحی نهایی انجام شود.
انتخاب روش مناسب جراحی توسط جراح لگن در مشهد پس از بررسی کامل تصاویر و وضعیت عمومی بیمار انجام می‌شود.
مراقبت‌های لازم بعد از عمل شکستگی تنه استخوان ران
موفقیت بلندمدت به مراقبت‌های پس از جراحی بستگی دارد:
الف) مراقبت‌های اولیه (بیمارستان):
- کنترل درد: استفاده منظم از داروهای مسکن طبق دستور پزشک.
- پیشگیری از لخته شدن خون: استفاده از داروهای ضد انعقاد (مانند انوکساپارین) و جوراب‌های فشاری برای جلوگیری از آمبولی و لخته شدن خون.
- فیزیوتراپی اولیه: انجام تمرینات تنفسی و حرکات سبک مفاصل دیگر و شروع حرکت دادن زانو و مچ پا برای جلوگیری از سفتی.
ب) مراقبت‌های پس از ترخیص و توانبخشی:
- تحمل وزن: میزان مجاز تحمل وزن (وزن‌گذاری) بر روی پای جراحی شده باید دقیقاً طبق دستور دکتر افشاریان باشد. این معمولاً به صورت “تماس پا با زمین بدون وزن” شروع شده و به تدریج افزایش می‌یابد.
- فیزیوتراپی تخصصی: ضروری‌ترین بخش ریکاوری. این درمان شامل تقویت عضلات ران و باسن، افزایش دامنه حرکتی مفصل زانو و ران، و تمرینات تعادلی برای بازگشت به راه رفتن طبیعی است.
- مراقبت از زخم: تمیز و خشک نگه داشتن محل برش جراحی برای جلوگیری از عفونت.
- پیگیری‌های منظم: مراجعه به موقع برای ویزیت‌های کنترل، عکس‌برداری مجدد با اشعه ایکس برای اطمینان از روند صحیح جوش خوردن استخوان.
معرفی دکتر غلامرضا افشاریان
دکتر غلامرضا افشاریان، فوق تخصص ارتوپدی و جراحی لگن و زانو، با سال‌ها تجربه در زمینه جراحی‌های پیچیده تروما و ارتوپدی، خدمات تخصصی و متمایزی را در شهر مشهد ارائه می‌دهند.
ایشان با تمرکز ویژه بر جراحی‌های ناحیه لگن، به طور خاص در درمان شکستگی‌های دشوار مانند شکستگی‌های تنه استخوان ران و مفصل لگن در بزرگسالان، از دانش و به‌روزترین تکنیک‌های جراحی دنیا بهره می‌گیرند تا بیماران به بالاترین سطح کیفیت زندگی و عملکرد حرکتی خود بازگردند.
