درمان شکستگی گردن ران در جوانان (زیر ۶۰ سال) تقریباً همیشه جراحی تثبیت داخلی است. هدف این جراحی، جااندازی دقیق قطعات شکسته و تثبیت محکم (با پیچ‌های کانوله‌دار) است که باید زیر ۱۲ ساعت انجام شود. این فوریت برای حفظ خون‌رسانی و جلوگیری از نکروز آواسکولار و نهایتاً، نجات مفصل طبیعی بیمار حیاتی است. در مواجهه با شکستگی گردن ران، بیماران و خانواده‌ها اغلب به دنبال متخصصان با تجربه بالا هستند. مشاوره با یک جراح لگن در مشهد یا سایر شهرهای بزرگ می‌تواند به دریافت بهترین راهکار درمانی اورژانسی کمک کند. در ادامه، اهمیت این شکستگی در جوانان نسبت به افراد مسن و روش‌های درمانی آن بررسی خواهد شد.
اهمیت شکستگی گردن ران در جوانان در مقایسه با سالمندان
تفاوت اساسی شکستگی گردن ران در جوانان با افراد مسن در دو نکته حیاتی نهفته است که عبارت‌اند از:
- مکانیسم آسیب شدید: شکستگی در جوانان به طور معمول نیاز به نیروی بسیار زیادی دارد که اغلب با آسیب‌های دیگر و جابجایی شدید قطعات شکسته همراه است.
- خون‌رسانی شکننده: خون‌رسانی به سر استخوان ران در ناحیه گردن بسیار حساس و شریان‌های اصلی تغذیه‌کننده آن آسیب پذیر هستند. در افراد جوان حفظ این خون‌رسانی برای زنده ماندن سر استخوان و جلوگیری از نکروز آواسکولار (AVN) حیاتی‌تر است. بروز AVN می‌تواند منجر به فروپاشی مفصل و نیاز به تعویض مفصل در سنین پایین شود.
شاید این مقاله هم برات جالب باشد: گردن استخوان ران کجاست؟
روش‌های تشخیص و ارزیابی اولیه
تشخیص و درمان شکستگی گردن ران یک وضعیت اورژانسی ارتوپدی به شمار می‌رود. هرگونه تأخیر در جااندازی و تثبیت می‌تواند شانس بروز نکروز آواسکولار را به شدت افزایش دهد. از جمله مهم‌ترین روش‌های تشخیص و ارزیابی اولیه شامل موارد زیر می‌شود:
- معاینه فیزیکی و رادیوگرافی: اولین قدم‌ها شامل بررسی دقیق بالینی و تصویربرداری با اشعه ایکس (رادیوگرافی) است.
- تصویربرداری پیشرفته: در مواردی که شکستگی جابجا نشده یا مشکوک باشد (مانند شکستگی‌های استرسی)، استفاده از سی تی اسکن (CT Scan) یا ام آر آی (MRI) برای ارزیابی دقیق جابجایی، الگوهای شکستگی و وضعیت خون‌رسانی لازم و ضروری است. MRI به ویژه در تشخیص زودهنگام نکروز آواسکولار اهمیت بسیار زیادی دارد.
- طبقه بندی: جراحان ارتوپد از سیستم‌های طبقه بندی مانند طبقه بندی گاردن (Garden) برای ارزیابی میزان جابجایی استفاده می‌کنند که این امر به انتخاب روش درمانی مناسب کمک زیادی می‌کند.
شاید این مقاله هم برات جالب باشد: شکستگی گردن استخوان ران چرا مهم است؟
روش‌های درمانی مناسب برای جوانان
درمان شکستگی گردن ران در افراد جوان به طور عمده جراحی است و هدف اصلی آن حفظ سر استخوان ران و جلوگیری از عارضه‌ای جدی از قبیل نکروز آواسکولار (سیاه شدن) است. در کنار عمل جراحی، فیزیوتراپی (توانبخشی) نقش حیاتی در تکمیل درمان و بازیابی عملکرد دارند. در ادامه به طور دقیق به روش‌های درمانی مناسب برای جوانان می‌پردازیم.
1. تثبیت داخلی (Internal Fixation)
این روش شایع‌ترین و ارجح‌ترین درمان در شکستگی‌های جوانان است. این عمل با هدف جااندازی دقیق (آناتومیک) و تثبیت محکم شکستگی برای تسهیل جوش خوردن و جلوگیری از آسیب بیشتر به عروق خونی انجام می‌شود. در شکستگی‌های جابجا شده، جراح ابتدا قطعات شکسته را با یک عمل جراحی باز، به شکل دقیق در کنار هم قرار می‌دهد (جااندازی آناتومیک) و سپس با استفاده از ابزار فلزی آن‌ها را تثبیت می‌کند. ابزارهای تثبیت شامل موارد زیر می‌شود:
- پیچ‌های کانوله دار (Cannulated Screws): به طور معمول برای شکستگی‌های بدون جابجایی یا با جابجایی کم و همچنین در شکستگی‌هایی که پس از جااندازی باز به حالت مطلوب درآمده‌اند، استفاده می‌شود. البته لازم به ذکر است که تعداد و نحوه قرارگیری این پیچ‌ها (اغلب سه پیچ) بسیار مهم است.
- پلاک و پیچ (مانند DHS): در بعضی از شکستگی‌های خاص یا الگوهای ناپایدار از این سیستم‌های قوی‌تر استفاده می‌شود.
در شکستگی‌های جابجا شده، انجام جراحی حداکثر ظرف ۶ تا ۱۲ ساعت پس از آسیب برای به حداقل رساندن خطر نکروز آواسکولار، یک اصل طلایی است.
2. بازسازی یا گرافت استخوانی
در موارد نادر که شکستگی با عوارض همراه است یا ریسک نکروز آواسکولار بسیار بالا است، جراح ممکن است از تکنیک‌های پیشرفته‌تری از جمله گرافت استخوانی عروقی (Vascularized Bone Grafting) استفاده کند. در این روش بخشی از استخوان با خون‌رسانی فعال به ناحیه گردن ران منتقل می‌شود تا شانس زنده ماندن سر استخوان و جوش خوردن شکستگی افزایش یابد.
3. تعویض مفصل (آرتروپلاستی): راهکار نهایی
تعویض مفصل ران (آرتروپلاستی) به دلیل سن پایین بیمار و فعالیت‌های زیاد، معمولاً آخرین راهکار در نظر گرفته می‌شود. این روش در فرد جوان به طور معمول تنها در شرایط زیر در نظر گرفته می‌شود:
- شکستگی‌های خرد شده غیرقابل ترمیم که امکان جااندازی و تثبیت مناسب را ندارند.
- وجود آرتروز شدید قبلی در مفصل ران.
- بروز نکروز آواسکولار پیشرفته یا عدم جوش خوردن در شکستگی‌های قبلی.
در صورت نیاز به تعویض مفصل، اغلب از تعویض کامل مفصل (Total Hip Arthroplasty – THA) استفاده می‌شود تا بهترین نتیجه عملکردی درازمدت حاصل شود. با این حال تعویض مفصل در سن پایین به معنای نیاز تقریباً قطعی به جراحی‌های بازنگری (Revision Surgery) در آینده است.
4. فیزیوتراپی و توانبخشی (بازیابی عملکرد)
فیزیوتراپی یکی از مهم‌ترین بخش‌های درمان پس از تثبیت جراحی محسوب می‌شود که تعیین کننده میزان موفقیت بلند مدت بهبودی است. این مرحله به منظور بازگرداندن حداکثر دامنه حرکتی و قدرت به مفصل و بازگشت به سطح فعالیت قبلی فرد جوان بسیار حیاتی است. از جمله مهم‌ترین اهداف اصلی فیزیوتراپی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- افزایش دامنه حرکتی (ROM): انجام تمرینات کنترل شده برای جلوگیری از خشکی مفصل و بازیابی حرکت طبیعی در مفصل ران.
- تقویت عضلات: تمرکز بر تقویت عضلات اطراف مفصل ران و کل اندام تحتانی (به ویژه عضلات چهارسر ران و همسترینگ) که به دلیل جراحت و بی‌تحرکی ضعیف شده‌اند.
- آموزش راه رفتن و تحمل وزن: به تدریج و بر اساس دستور پزشک و فیزیوتراپیست، بیمار نحوه درست راه رفتن و تحمل وزن ایمن بر روی پای آسیب دیده را می‌آموزد که این مرحله برای بازگشت به زندگی روزمره بسیار مهم است.
سخن آخر
درمان مناسب شکستگی گردن ران در فرد جوان، نه تنها یک اقدام اورژانسی بلکه یک استراتژی بلندمدت محسوب می‌شود. با تشخیص به موقع و انتخاب روش جراحی مناسب به ویژه تثبیت داخلی دقیق، می‌توان از عوارض جدی مانند نکروز آواسکولار جلوگیری کرد.
در این مسیر تجربه جراح نقشی حیاتی دارد؛ به عنوان مثال دکتر عبدالرضا افشاریان متخصص ارتوپد با سابقه درخشان در مدیریت شکستگی‌های پیچیده لگن و گردن ران در جوانان، تضمین کننده کیفیت بالای درمان است. بهره‌گیری از تخصص ایشان در تکنیک‌های بازسازی و تعویض مفصل، شانس موفقیت و بازگشت کامل به عملکرد را افزایش می‌دهد.
