قفل شدن زانو یکی از مشکلات شایع مفصلی است که میتواند به طور ناگهانی فرد را در حین راه رفتن، بلند شدن از زمین یا حتی در خواب مبتلا کند. این عارضه به شرایطی اطلاق میشود که فرد به طور موقت یا دائم توانایی خم یا صاف کردن زانوی خود را از دست می دهد. قفل شدن زانو، چه از نوع واقعی و چه کاذب، یک علامت هشداردهنده است که نباید نادیده گرفته شود. شایع ترین علت آن پارگی مینیسک است، اما عوامل دیگری مانند: آرتروز، وجود جسم آزاد و التهاب نیز در بروز آن نقش دارند. درمان موفق این عارضه در گرو تشخیص دقیق علت اصلی توسط یک متخصص ارتوپدی است. روش های درمانی از استراحت و فیزیوتراپی شروع شده و در صورت لزوم به جراحی های کم تهاجمی مانند آرتروسکوپی ختم می شود. توجه به موقع به این مشکل و مراجعه به پزشک متخصص، از بروز آسیب های جدی تر و طولانی شدن روند درمان جلوگیری خواهد کرد.
انواع قفل شدن زانو کدامند؟
قفل شدن زانو زمانی رخ میدهد که مفصل زانو در یک موقعیت خاص گیر کند و نتوان آن را حرکت داد. این حالت اغلب با درد و ناتوانی در تحمل وزن بدن همراه است. به طور کلی، دو نوع قفل شدن زانو وجود دارد:
- قفل شدن واقعی زانو:در این حالت، یک مانع فیزیکی و مکانیکی در داخل مفصل زانو گیر میکند و به طور کامل از حرکت آن جلوگیری میکند. این مانع میتواند تکه هایی از غضروف پاره شده، استخوان یا یک جسم آزاد در مفصل باشد.
- قفل شدن کاذب زانو: در این نوع، مانع فیزیکی وجود ندارد، اما دردی شدید یا اسپاسم عضلات اطراف زانو باعث میشود فرد به طور موقت نتواند زانوی خود را حرکت دهد. این حالت یک مکانیسم دفاعی بدن برای جلوگیری از آسیب بیشتر است.
شایع ترین علل قفل شدن زانو چیست؟
دلایل متعددی میتوانند منجر به قفل شدن زانو شوند که شناخت آنها گام اول در جهت درمان صحیح است.
۱. پارگی مینیسک زانو
پارگی مینیسک شایع ترین علت قفل شدن واقعی زانو است. مینیسک بافتی غضروفی و cشکل است که نقش ضربه گیر را بین استخوان ران و ساق پا ایفا میکند. هنگامی که مینیسک پاره میشود، ممکن است تکه های از آن در داخل مفصل گیر کند و مانند یک تکه چوب بین دو استخوان، حرکت مفصل را مسدود نماید. این پارگی معمولا در اثر چرخش ناگهانی زانو یا فرسودگی تدریجی به دلیل افزایش سن رخ می دهد.
۲. وجود جسم آزاد (Loose Body)
گاهی اوقات، تکه های از غضروف یا استخوان بر اثر آسیب هایی مانند ضربه یا بیماری هایی مانند آرتروز و استئوکندریت دیسکان از استخوان اصلی جدا شده و در فضای مفصل زانو شناور میشود. هنگامی که این تکه های استخوان یا غضروف در بین سطوح مفصلی گیر کنند، باعث قفل شدن ناگهانی زانو میشوند.
۳. آرتروز (ساییدگی مفصل)
آرتروز با از بین بردن غضروف مفصلی، باعث ساییده شدن استخوان ها به یکدیگر میشود. این فرآیند میتواند منجر به ایجاد زوائد استخوانی (استئوفیت) شود. این زوائد یا تکه های غضروف جدا شده میتوانند در مفصل گیر کرده و باعث قفل شدن زانو، به ویژه در افراد میانسال و سالمند شوند.
۴. دررفتگی یا ناترازی کشکک زانو
کشکک زانو (پاتلا) اگر از جایگاه طبیعی خود خارج شود یا به درستی روی استخوان ران حرکت نکند، میتواند باعث قفل شدن کاذب یا حتی واقعی زانو شود. این مشکل اغلب با درد شدیدی در جلوی زانو همراه است.
۵. آسیب های رباطی
آسیب دیدگی رباط های مهم زانو مانند رباط صلیبی قدامی (ACL) میتواند به بی ثباتی مفصل منجر شود. این بی ثباتی گاهی باعث می شود که فرد احساس “قفل شده” یا “خالی شدن”زانو داشته باشد.
۶. سندرم پلیکا (Plica Syndrome)
پلیکا، چین های بافت سینوویال (پوشاننده داخلی مفصل) هستند. وقتی این چین ها به دلیل استفاده بیش از حد یا آسیب ملتهب و ضخیم شوند، ممکن است بین استخوان ها گیر کنند و باعث قفل شدن کاذب زانو، درد و احساس کلیک شوند.
۷. التهاب و تورم شدید
التهاب ناشی از بیماری هایی مانند آرتریت روماتوئید یا نقرس میتواند باعث تجمع مایع در مفصل شود. این تورم به خودی خود با افزایش فشار داخل مفصلی، دامنه حرکتی زانو را محدود کرده و میتواند منجر به قفل شدن کاذب شود.
روش های تشخیص قفل شدن زانو
برای تشخیص علت دقیق قفل شدن زانو، پزشک متخصص ارتوپد از روش های مختلفی استفاده میکند:
- معاینه فیزیکی: پزشک با پرسش درباره علائم و سابقه آسیب، زانو را از نظر حساسیت به لمس، تورم، دامنه حرکتی و ثبات بررسی میکند.
- تصویربرداری اشعه ایکس: برای مشاهده استخوان ها و شناسایی زوائد استخوانی، شکستگی ها یا نشانه های آرتروز کاربرد دارد .
- ام آر آی (MRI): این روش تصویربرداری برای بررسی دقیق بافت های نرم مانند مینیسک ها، رباط ها و تاندون ها بسیار مناسب است.
- سیتی اسکن (CT Scan): گاهی برای گرفتن تصاویر مقطعی دقیقتر از استخوان ها استفاده میشود.
- آزمایش خون: در مواردی که پزشک به بیماری های التهابی مانند آرتریت روماتوئید مشکوک باشد، آزمایش خون را تجویز میکند.
راهکارهای درمانی قفل شدن زانو
درمان این عارضه کاملا به علت اصلی آن بستگی دارد و طیفی از روش های غیرتهاجمی تا جراحی را شامل میشود.
درمان های غیرتهاجمی و خانگی
- استراحت و اصل RICE: این اصل شامل استراحت (Rest)، استفاده از یخ (Ice)، بانداژ فشاری (Compression) و بالا نگه داشتن پا (Elevation) است. این روش به ویژه در اولین مراحل آسیب های مانند پارگی های خفیف مینیسک بسیار مؤثر است.
- دارودرمانی: مصرف داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی (NSAIDs) مانند ایبوپروفن میتواند به کاهش درد و التهاب کمک کند.
- فیزیوتراپی: تمرینات تقویتی و کششی تحت نظر فیزیوتراپیست، به تقویت عضلات اطراف زانو، افزایش دامنه حرکتی و پایداری مفصل منجر میشود. تکنیک هایی مانند الکتروتراپی و منوال تراپی نیز ممکن است به کار گرفته شوند.
درمان های تهاجمی و جراحی
- آرتروسکوپی زانو: این روش یک جراحی کم تهاجمی است که در آن پزشک با ایجاد برش های کوچک و استفاده از دوربین (آرتروسکوپ)، داخل مفصل را مشاهده کرده و اقدام به ترمیم پارگی مینیسک، خارج کردن اجسام آزاد یا پرداختن به دیگر مشکلات درون مفصلی میکند.
- جراحی باز: در موارد بسیار شدید و هنگامی که آسیب گسترده باشد (مانند آرتروز پیشرفته)، ممکن است عمل جراحی باز مانند تعویض مفصل زانو لازم باشد.
معرفی بهترین متخصص؛دکتر افشاریان
برای درمان تخصصی مشکلات زانو از جمله قفل شدن، مراجعه به پزشک متخصص ارتوپدی مجرب و باتجربه ضروری است. دکتر افشاریان از جمله متخصصان شناخته شده در حوزه جراحی استخوان و مفاصل در مشهد هستند.
ایشان فارغ التحصیل ممتاز دانشکده پزشکی دانشگاه علوم پزشکی مشهد هستند و دوره تخصصی ارتوپدی را نیز در همین دانشگاه به پایان رسانده اند. دکتر افشاریان برای تکمیل تحصیلات خود در زمینه آسیب های ورزشی و تعویض مفصل به کانادا سفر کرده و دارای تجربه و مهارت بالایی در تشخیص و درمان مشکلات پیچیده زانو هستند.