قفل شدن زانو معمولا به دو دلیل اصلی رخ میدهد: یک مانع فیزیکی واقعی در مفصل که حرکت را مسدود میکند، یا درد و اسپاسم عضلانی که به طور کاذب باعث احساس قفل شدگی می شود. این مشکل میتواند ناشی از شرایط مختلفی مانند پارگی مینیسک، وجود تکه های استخوان یا غضروف آزاد، و آرتروز باشد. در ادامه به بررسی دقیق انواع، علل، روش های تشخیص و درمان های موجود برای این مشکل خواهیم پرداخت.
قفل شدن زانو چیست و چه انواعی دارد؟
قفل شدن زانو زمانی اتفاق میافتد که شما نتوانید زانوی خود را به راحتی خم یا صاف کنید. این حالت به دو دسته اصلی تقسیم میشود:
- قفل شدن واقعی زانو: در این حالت، یک مانع مکانیکی فیزیکی در داخل مفصل زانو گیر میکند و به طور فیزیکی از حرکت آن جلوگیری می کند. این وضعیت ممکن است برای چند دقیقه ادامه پیدا کند و معمولا برای رفع آن نیاز است زانو به آرامی تکان داده شده یا توسط پزشک معالج، مانع برطرف شود. این نوع قفل شدن اغلب در حالت صاف کردن زانو رخ می دهد.
- قفل شدن کاذب زانو: در این نوع قفل شدگی فیزیکی در مفصل گیر نکرده است. بلکه درد بسیار شدید باعث ایجاد اسپاسم و انقباض غیرارادی عضلات اطراف زانو میشود. این یک مکانیسم دفاعی بدن برای جلوگیری از حرکت و آسیب بیشتر است. برخلاف نوع واقعی، قفل شدن کاذب معمولا موقتی است و به سرعت برطرف میشود و میتواند هم در خم کردن و هم در صاف کردن زانو محدودیت ایجاد کند.
علل و بیماری های ایجادکننده قفل شدن زانو
شناسایی دلیل اصلی، کلید درمان مؤثر است. مهم ترین علل عبارتند از:
- پارگی مینیسک: این مورد شایع ترین علت قفل شدن واقعی زانو است. مینیسک یک غضروف Cشکل است که نقش ضربه گیر را دارد. وقتی پاره میشود، ممکن است تکه ای از آن در مفصل گیر کند و حرکت را کاملا مسدود نماید. یک نوع خاص پارگی به نام “پارگی دسته سطلی“ اغلب باعث این قفل شدگی میشود. این آسیب هم در جوانان به دنبال حرکات پیچشی و هم در سالمندان به دلیل فرسودگی تدریجی رخ میدهد.
- تکه های آزاد استخوان یا غضروف: گاهی بر اثر آسیب یا بیماری هایی مانند آرتروز پیشرفته یا “استئوکندریت دیسکان“، تکه ای کوچک از استخوان یا غضروف جدا شده و در فضای مفصل شناور میشود. این تکه ها میتوانند در بین سطوح مفصلی گیر کنند و باعث قفل شدن ناگهانی زانو شوند.
- آرتروز (ساییدگی مفصل): با پیشرفت آرتروز، غضروف مفصلی از بین میرود و ممکن است تکه تکه شود. این تکه های غضروفی می توانند در مفصل گیر کنند. همچنین، تشکیل زائده های استخوانی در حاشیه مفصل نیز خود میتواند یک مانع فیزیکی ایجاد کند.
- دررفتگی کشکک زانو: اگر استخوان کشکک زانو از جایگاه خود خارج شود، میتواند باعث قفل شدن فیزیکی مفصل گردد. این حالت اغلب بسیار دردناک است.
- سندرم پلیکا: پلیکا یک چین بافتی در پوشش داخلی مفصل است. اگر این بافت ملتهب و ضخیم شود، ممکن است بین استخوان ها گیر کند و باعث ایجاد علائم قفل شدن (عمدتاً از نوع کاذب)، درد و صدای کلیک شود.
- آسیب های رباطی: اسیب های شدید به رباط ها به ویژه رباط صلیبی قدامی یا ACL میتواند منجر به بی ثباتی، درد شدید و اسپاسم عضلانی شود که به صورت قفل شدن کاذب خود را نشان میدهد.
روش های تشخیص و درمان
تشخیص دقیق
پزشک برای تشخیص علت قفل شدن زانو، از روش های زیر استفاده میکند:
- معاینه فیزیکی: پزشک زانوی شما را از نظر دامنه حرکتی، حساسیت به لمس و ثبات بررسی میکند.
- تصویربرداری: ام آرآی (MRI) بهترین روش برای مشاهده بافت های نرم مانند مینیسک و رباط ها است. .عکسبرداری با اشعه ایکس برای مشاهده تغییرات استخوانی و آرتروز مفید است. سی تی اسکن نیز گاهی برای بررسی دقیقتر ساختارهای استخوانی به کار میرود.
گزینه های درمان
انتخاب روش درمان کاملا به علت اصلی مشکل بستگی دارد:
- درمان های غیرجراحی (محافظه کارانه):
- استراحت و اصلاح فعالیت: پرهیز از فعالیت هایی که درد را تشدید میکنند، مانند چمباتمه زدن، دویدن و پریدن.
- فیزیوتراپی:تمرینات تقویتی برای عضلات اطراف زانو به ثبات بیشتر مفصل کمک میکند.
- کمپرس یخ و داروها: استفاده از یخ برای کاهش تورم و التهاب و مصرف داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی (NSAIDs) برای مدیریت درد.
- درمان های جراحی:
- آرتروسکوپی زانو: یک روش کم تهاجمی که در آن جراح با ایجاد برشهای کوچک و استفاده از دوربین، اقدام به ترمیم یا خارج کردن مینیسک پاره شده، تکه های استخوانی یا غضروفی آزاد میکند.
- تزریق PRP: تزریق پلاسمای غنی از پلاکت گاهی برای تحریک ترمیم بافت های آسیب دیده مانند مینیسک استفاده میشود.
دکتر افشاریان، از جمله پزشکان متخصص در حوزه ارتوپدی هستند که در زمینه تشخیص و درمان مشکلات مرتبط با زانو مانند قفل شدن، پارگی مینیسک و آرتروز فعالیت دارند. بیماران محترم میتوانند برای دریافت نوبت ویزیت با مطب ایشان تماس حاصل نمایند.
چگونه از بروز این مشکل پیشگیری کنیم؟
پیگشیری همیشه بهتر از درمان است و برای اینکه بتوانید مانع از بروز این مشکل شوید، پیشنهاد می کنیم:
- تقویت عضلات: تقویت عضلات چهارسر ران و همسترینگ مهمترین اصل در پیشگیری از بسیاری از آسیب های زانو است. به این منظور می توانید حرکات ورزشی انجام دهید. همچنین باید تغذیه سالمی هم داشته باشید و رژیم غذایی سالمی را دنبال کنید.
- اجتناب از حرکات ناگهانی: از چرخش های ناگهانی روی زانو، خودداری کنید. این اصل در سنین بالا از حساسیت بیشتری برخودار است. مخصوصا در زمان دویدن، چمباتمه زدن و بلند شدن.
- حفظ وزن مناسب: وزن اضافه فشار زیادی بر مفصل زانو وارد میکند و خطر آرتروز و پارگی مینیسک را افزایش می دهد. اگر اضافه وزن دارید و زانویتان هم درد می کند به راحتی با کاهش وزن می توانید این مشکل را برطرف کنید.
- مراجعه به موقع به پزشک: اگر قفل شدن زانو تکرار شد، با درد شدید همراه بود یا باعث اختلال در راه رفتن شد، هرچه سریع تر به پزشک مراجعه کنید. بهتر از هیچگونه حرکت خودسرانه انجام ندهید.
