درد زانو یکی از شایعترین complaintsهای اسکلتی-عضلانی است که بسیاری از افراد در طول زندگی خود آن را تجربه میکنند. با این حال، یک باور غلط و رایج وجود دارد که هر دردی در ناحیه زانو را به آرتروز نسبت میدهد. در پاسخ به این پرسش که آیا همه علتهای درد زانو آرتروز است؟ باید گفت خیر؛ درد زانو میتواند دلایل بسیار متعدد و متفاوتی از آرتروز داشته باشد. آرتروز، که به معنای ساییدگی و تخریب تدریجی غضروف مفصل است، تنها یکی از ده ها علت ممکن برای درد زانو محسوب میشود. عوامل دیگری از قبیل آسیب های رباطی و منیسک، مشکلات کشکک زانو، التهاب تاندونها، بورسیت و… نیز میتوانند باعث بروز این درد شوند. بنابراین، تشخیص دقیق علت درد، گام اول و اساسی برای انتخاب مسیر درمانی صحیح است.
شاید این مقاله هم برات جالب باشد: تغذیه در ایجاد یا پیشگیری آرتروز زانو چه نقشی دارد؟
علل شایع درد زانو غیر از آرتروز
درد زانو میتواند ناشی از مشکلات متعددی باشد که هر کدام درمان خاص خود را میطلبند. در ادامه به برخی از این دلایل میپردازیم.
آسیب های حاد
ضربات ناگهانی به زانو میتوانند باعث انواع آسیبها شوند که دردهای شدید و اغلب فوری ایجاد میکنند. این آسیب ها شامل پیچ خوردگی ها و پارگی رباط ها مانند رباط صلیبی قدامی، پارگی منیسک، شکستگی های استخوان اطراف مفصل و دررفتگی ها میشود. اینگونه دردها معمولا بلافاصله پس از یک حادثه ورزشی، تصادف یا زمین خوردن ایجاد میشوند و با علائمی مثل تورم سریع، ناپایداری مفصل و محدودیت شدید در حرکت همراه هستند.
بورسیت (التهاب بورس)
بورسها کیسه های کوچک پر از مایع هستند که مانند بالشتک هایی بین استخوان ها و بافت های نرم اطراف مفصل قرار گرفته و از اصطکاک آنها میکاهند. فعالیت های تکراری که فشار مداوم بر زانو وارد میکنند میتوانند منجر به التهاب این بورسها یا بورسیت شوند. این حالت باعث درد، تورم و احساس گرمی در جلوی کشکک زانو میگردد.
تاندونیت (التهاب تاندون)
تاندونیت به معنای التهاب یا تحریک تاندون هاست. تاندونیت پاتلا یا “زانوی پرشکاران” یک نوع شایع از این مشکل است که تاندون کشکک زانو به استخوان ساق پا را درگیر میکند. این عارضه معمولا در اثر استفاده بیش از حد از مفصل، به ویژه در ورزشهایی که شامل پریدن های مکرر است، ایجاد میشود و باعث دردی متمرکز در مرکز یا روی کشکک زانو میگردد.
مشکلات مکانیکی
برخی از دردهای زانو ریشه در مشکلات ساختاری یا مکانیکی مفصل دارند. برای مثال:
- سندرم درد پاتلوفمورال: دردی است که در اطراف یا پشت کشکک زانو احساس میشود و اغلب در هنگام بالا و پایین رفتن از پله ها، نشستن با زانوهای خم یا چمباتمه زدن تشدید میگردد.
- دررفتگی مکرر کشکک: زمانی رخ میدهد که استخوان کشکک از جایگاه خود در استخوان ران خارج شود.
- کندرومالاسی: نرم شدن و فرسایش غضروف زیرین کشکک زانو است.
عفونت مفصل (سپتیک آرتریت)
در مواردی نادر، مفصل زانو ممکن است دچار عفونت باکتریایی شود. این یک وضعیت بسیار جدی پزشکی است که میتواند به سرعت به غضروف و استخوان های مفصل آسیب برساند. علائم آن شامل شروع ناگهانی درد شدید، قرمزی و تورم قابل توجه، تب و لرز است و نیاز به مراقبت فوری پزشکی دارد.
چه عضلاتی در اطراف زانو هستند؟
مهمترین عضلات اطراف زانو عبارتند از:
- عضله چهارسر راندر جلوی ران که با تاندون خود به کشکک متصل شده و مسئول اصلی صاف کردن زانوست.
- در پشت ران،عضلات همسترینگ (شامل نیم‌وتری، نیم‌غشایی و دوسر ران) قرار دارند که وظیفه خم کردن زانو را بر عهده دارند.
- عضله دوقلو (گاستروکنمیوس)در پشت ساق نیز از بالای زانو شروع شده و به خم کردن آن کمک میکند.
- عضله کشنده پهن نیام در بیرون ران به ثبات جانبی لگن و زانو کمک میکند. تقویت متعادل این عضلات برای سلامت و پایداری مفصل زانو حیاتی است.
چه راهکارهای غیر جراحی برای درمان بیماری های زانو وجود دارد؟
روش درمان کاملاً به علت اصلی درد بستگی دارد.
درمان های غیرجراحی
بسیاری از مشکلات زانو، بدون نیاز به عمل جراحی و با روش های محافظه کارانه بهبود مییابند:
- استراحت و اصلاح فعالیت:پرهیز از فعالیت هایی که درد را تشدید میکنند.
- کمپرس سرد و گرم: استفاده از یخ برای کاهش التهاب حاد و از گرما برای تسکین سفتی مزمن.
- فیزیوتراپی: تمرینات تقویتی برای عضلات اطراف زانو و تمرینات کششی برای بهبود انعطافپذیری، از مهمترین ارکان درمان بسیاری از دردهای زانو هستند.
- داروها:مصرف مسکن ها و داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی (NSAIDs) برای کنترل درد و التهاب.
- تزریق درمانی: تزریق کورتیکواستروئیدها برای کاهش التهاب شدید، یا تزریق اسید هیالورونیک برای lubricating مفصل و کاهش درد ناشی از آرتروز.
درمان های جراحی
وقتی درمان های غیرتهاجمی مؤثر نباشند یا آسیب شدید باشد، باید به سراغ درمان با جراحی رفت:
- آرتروسکوپی:یک روش کم تهاجمی برای ترمیم پارگی منیسک، برداشتن قطعات استخوانی یا غضروفی آزاد در مفصل و ترمیم رباط ها.
- استئوتومی: تغییر راستای استخوانها برای کاهش فشار از روی بخش آسیبدیده مفصل، که معمولا برای بیماران جوانتر مبتلا به آرتروز انجام میشود.
- تعویض کامل یا جزئی مفصل زانو: در این روش، سطوح مفصلی آسیبدیده و فرسوده باپروتز زانو جایگزین میشوند. این جراحی معمولا برای موارد آرتروز بسیار پیشرفته و شدید به کار میرود.
آرتروز زانو و علائم آن
برای تمایز دادن درد ناشی از آرتروز از سایر علل، ابتدا باید این بیماری را به خوبی شناخت. آرتروز شایع ترین بیماری مزمن مفصلی است که بر اثر تخریب تدریجی غضروف انت های استخوانها به وجود میآید. غضروف بافتی صاف و انعطافپذیر است که مانند یک بالشتک ضربه گیر عمل کرده و حرکت استخوانها بر روی یکدیگر را تسهیل میکند. با از بین رفتن این لایه محافظ، استخوان ها به هم ساییده میشوند که نتیجه آن درد، تورم، سفتی مفصل و کاهش دامنه حرکتی است.
شاید این مقاله هم برات جالب باشد: چه عواملی در ایجاد آرتروز زانو موثرند؟
علائم مشخصه آرتروز زانو
درد ناشی از آرتروز اغلب دارای ویژگیهای خاصی است:
- درد عمقی: دردی است که با فعالیت افزایش و با استراحت کاهش مییابد.
- سفتی صبحگاهی: خشکی و سفتی مفصل به خصوص در هنگام صبح یا پس از پریودی در خانم ها، که معمولا پس از چند دقیقه حرکت کردن کمتر میشود.
- تورم و بزرگ شدن مفصل: این تورم می تواند ناشی از التهاب یا تشکیل زواید استخوانی (استئوفیت) باشد.
- صدای ساییدگی: شنیدن صدای “تق تق” یا “خرد شدن” در هنگام حرکت زانو.
- کاهش دامنه حرکت: مشکل در صاف یا خم کردن کامل زانو.
- احساس بی ثباتی: در اصطلاح عامیانه همان خالی کردن زانو است.
تشخیص دقیق؛ کلید درمان صحیح
با توجه به تنوع علل درد زانو، مراجعه به پزشک متخصص برای دریافت تشخیص درست امری ضروری است. یک پروتز زانو در مشهد یا هر شهر دیگر، تنها پس از تشخیص قطعی آرتروز پیشرفته و توسط جراح ارتوپد تجویز میشود. روند تشخیص معمولاً شامل مراحل زیر است:
شاید این مقاله هم برات جالب باشد: آرتروز زانو یعنی چه؟
معاینه فیزیکی
پزشک با معاینه دقیق زانو به دنبال نواحی حساس، قرمزی، تورم، محدودیت حرکتی، ناپایداری و تغییر شکل مفصل میگردد. او همچنین از شما در مورد تاریخچه پزشکی، نوع فعالیتها و سابقه آسیبهای قبلی سؤال خواهد کرد.
تست های تصویربرداری
- اشعه ایکس (رادیوگرافی): این روش اولین و پرکاربردترین ابزار برای تشخیص آرتروز است، چرا که کاهش فضای مفصلی (نشانه نازک شدن غضروف)، ایجاد زواید استخوانی و تغییرات در تراکم استخوان را به خوبی نشان میدهد.
- ام آر آی (MRI): از این روش برای بررسی دقیقتر بافت های نرم مانند منیسک ها، رباط ها و تاندون ها استفاده می شود تا آسیب های آنها که در عکس رادیوگرافی دیده نمیشوند، مشخص گردد.
تست های آزمایشگاهی
در برخی موارد، آزمایش خون برای بررسی وجود عوامل التهابی یا عفونت، و یا تجزیه مایع مفصلی (آسپیراسیون) برای تشخیص نقرس یا عفونت انجام میگیرد.
شاید این مقاله هم برات جالب باشد: آرتروز زانو چیست؟ علائم و نشانه های آن
معرفی دکتر عبدالرضا افشاریان، متخصص ارتوپدی
برای تشخیص صحیح و درمان موثر درد زانو، مراجعه به پزشک متخصص و با تجربه بسیار حائز اهمیت است. دکتر عبدالرضا افشاریان یکی از متخصصین ارتوپدی هستند که میتوانند در این مسیر شما را یاری کنند. ایشان فارغ التحصیل رشته پزشکی از دانشگاه علوم پزشکی مشهد با رتبه ممتاز هستند و دوره تخصصی ارتوپدی و جراحی استخوان و مفاصل را نیز در همین دانشگاه به پایان رسانده اند. دکتر افشاریان برای تکمیل تحصیلات خود به کانادا مهاجرت کرده و در دوره تکمیلی فوق تخصصی آسیبهای ورزشی و تعویض مفصل تحصیل کرده اند. اگر شما هم از درد زانو رنج میبرید، با مراجعه به دکتر افشاریان، گام اول برای بازگشت به زندگی عادی و بدون درد را بردارید
درد زانو همیشه به معنای آرتروز نیست. این درد میتواند به خاطر آسیبهای حاد یا التهاب بافتهای نرم و مشکلات مکانیکی داشته باشد. عدم تشخیص درست، خوددرمانی یا نادیده گرفتن درد میتواند منجر به تشدید مشکل شود..
