پارگی منیسک یک آسیب شایع زانو است که در اثر پاره شدن بالشتک های غضروفی هلالی شکل (منیسک) داخل مفصل زانو ایجاد میشود. چندین نوع پارگی منیسک با توجه به شکل، محل و شدت آسیب وجود دارد.
پارگی های شعاعی، عرضی، طولى، باکت هندل، فلپ، مایل و پیچیده از جمله شایع ترین انواع این آسیب هستند. در ادامه به بررسی دقیق تر انواع، علائم، و روش های تشخیص و درمان خواهیم پرداخت.
انواع پارگی منیسک زانوکدامند؟
پارگی های منیسک را میتوان بر اساس الگوی پارگی به دسته های اصلی زیر تقسیم کرد. این تقسیم بندی برای انتخاب بهترین روش درمانی بسیار مهم است.
|
ویژگی و درمان |
نوع پارگی |
|
شايع ترين نوع. در ناحيه فاقد خونرساني خوب رخ مي دهد و توانايي ترميم خودبخودي بسيار پايينی دارد. غالبا نياز به جراحي براي خارج سازي قسمت آسيب دیده است. |
پارگی شعاعی (Radial) |
|
بيشترين قابليت ترميم را دارد. اگر در ناحيه پرخون باشد، با دوختن دو لبه پارگی به خوبی بهبود می یابد. |
پارگی عرضی (Transverse) |
|
در امتداد طول منیسک ایجاد می شود. برای درمان نیاز به جراحی ندارند مگر اینکه باعث علائم شدید شوند. |
پارگی طولی (Longitudinal) |
|
شکلی وسیع از پارگی عرضی است. باعث اختلال در حرکات زانو و قفل شدن آن می شود و در غالب موارد نیاز به جراحی فوری دارد. |
پارگی باکت هندل (Bucket Handle) |
|
در این نوع، یک تکه از منیسک جدا میشود. اگر باعث قفل شدن زانو شود، نیاز به جراحی برای خارج کردن آن تکه وجود دارد. |
پارگی فلپ (Flap) |
|
از انواع ناشایع آسیب های منیسک است. |
پارگی مایل (مُنقاری) |
|
مجموعه ای از چندین نوع پارگی (مانند شعاعی و افقی) است. به دلیل ماهیت پیچیده، قابلیت ترمیم پایینی دارد و معمولا قسمت آسیب دیده خارج میگردد. |
پارگی پیچیده (Complex) |
|
این پارگی ها اغلب در MRI دیده می شوند ولی در جراحی طبیعی به نظر میرسند. معمولا نشانه اولیه تغییرات فرسایشی هستند و نیاز به جراحی ندارند. |
پارگی درون مینیسکی (ناکامل) |
دلایل پارگی منیسک در زانو
پارگی منیسک زانو عمدتا به دو دلیل اصلی ایجاد میشود:
۱. پارگی در جوانان و ورزشکاران
این نوع پارگی معمولا در اثر یک چرخش ناگهانی و forceful زانو تحت فشار رخ میدهد، مثلا وقتی که زانو میپیچد اما کف پا ثابت روی زمین باقی میماند. موقعیتهای شایع آن عبارتند از:
- ورزش‌های پربرخورد: مانند فوتبال، بسکتبال، والیبال و تنیس
- بلند کردن جسم سنگین با حالت نادرست
- تصادفات رانندگی
- چمباتمه زدن یا چرخش عمیق زانو تحت بارسنگین
۲. پارگی دژنراتیو (در میانسالان و سالمندان)
این نوع پارگی به صورت تدریجی و در اثر ساییدگی و فرسودگی غضروف منیسک با افزایش سن رخ میدهد، حتی بدون یک حادثه خاص. عوامل آن عبارتند از:
- افزایش سن و کاهش انعطاف پذیری منیسک
- آرتروز زانو
- ایستادن طولانی مدت یا راه رفتن نامنظم
- اضافه وزن که فشار مستمر بر منیسک وارد میکند
در افراد مسن، گاهی یک حرکت ساده مانند بلند شدن از حالت چمباتمه یا پایین آمدن از پله میتواند باعث پارگی منیسک ضعیف شده شود.
چه عواملی در نحوه درمان پارگی منیسک در زانو نقش دارند؟
علاوه بر شکل پارگی، محل آن نیز در تعیین روش درمان حیاتی است. پارگی هایی که در یک سوم خارجی منیسک (ناحیه قرمز) رخ میدهند، به دلیل خونرسانی بهتر، پتانسیل ترمیم بالایی دارند. در مقابل، پارگی های ناحیه مرکزی (ناحیه سفید) به دلیل فقدان خونرسانی کافی، معمولا به خودی خود ترمیم نمی شوند.
پارگی منیسک چگونه تشخیص داده می شود؟
پزشک معمولا تشخیص را با پرسش درباره چگونگی آسیب و معاینه فیزیکی زانو آغاز میکند. در طی معاینه، ممکن است از تست های ویژه ای مانند تست مکموری (McMurray) استفاده کند که در آن چرخش و خم شدن زانو می تواند باعث ایجاد درد یا صدا شود و نشانه پارگی باشد. برای تایید تشخیص، روش های تصویربرداری زیر به کار میروند:
- امآرآی (MRI): دقیقترین روش برای مشاهده بافت های نرم مانند منیسک، رباط ها و غضروف است.
- رادیوگرافی (اشعه ایکس): اگرچه این روش پارگی منیسک را نشان نمیدهد، اما برای بررسی شکستگی های استخوانی یا وجود آرتروز مفید است.
پارگی منیسک در زانو چگونه درمان می شود؟
انتخاب درمان به عواملی مانند نوع پارگی، محل آن، سن فرد و سطح فعالیت بستگی دارد.
- درمان های غیرجراحی: برای بسیاری از پارگی ها، به ویژه انواع کوچک و ناکامل، اولین خط درمان است. این روش ها شامل استراحت، کمپرس یخ، بانداژ فشاری و بالا نگه داشتن پا برای کاهش تورم و درد هستند. مصرف داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی مانند ایبوپروفن نیز میتواند به مدیریت درد و التهاب کمک کند. فیزیوتراپی نقش کلیدی در تقویت عضلات اطراف زانو، افزایش دامنه حرکت و بازگشت تدریجی فرد به فعالیت های عادی دارد.
- درمان های جراحی: اگر روش های غیرجراحی مؤثر نباشند یا پارگی از انواع شدید باشد (مانند باکت هندل که باعث قفل شدن زانو میشود)، جراحی توصیه میگردد. روش معمول جراحی، آرتروسکوپی است که در آن جراح با ایجاد برشهای کوچک و استفاده از دوربین، اقدام به ترمیم (دوختن) یا منیسککتومی (برداشتن بخش آسیب دیده منیسک) میکند. امروزه تاکید بر ترمیم منیسک است، زیرا برداشتن آن خطر بروز آرتروز زودرس را افزایش میدهد.
چگونه از بروز این مشکل جلوگیری کنیم؟
- پیشگیری: تقویت عضلات اطراف زانو، پرهیز از حرکات ناگهانی و پیچشی، حفظ وزن مناسب و گرم کردن بدن قبل از ورزش میتواند خطر پارگی منیسک را کاهش دهد.
- عوارض عدم درمان: نادیده گرفتن درمان پارگی منیسک میتواند به مرور زمان منجر به عوارضی مانند آرتروز زودرس، قفل شدن مزمن زانو، لاغر شدن عضلات ران و خالی کردن مکرر زانو شود.
اگر پس از یک آسیب، علائمی مانند درد مداوم، تورم، یا محدودیت حرکت در زانوی خود احساس کردید، برای تشخیص دقیق و دریافت برنامه درمانی مناسب به یک متخصص ارتوپدی مراجعه کنید.
مراجعه به متخصص، گامی هوشمندانه برای درمان
اگر شما هم به این بیماری دچار شدید، در اولین گام باید به سراغ یک پزشک متخصص بروید که بتواند روند درمان را پیش بگیرید تا بتوانید سریع تر سلامت خود را به دست اورید. دکتر عبدالرضا افشاریان، متخصص ارتوپدی و جراحی استخوان و مفاصل، از جمله پزشکانی است که به درمان مشکلات ارتوپدی از جمله آسیب های زانو میپردازد. مطب ایشان روزهای شنبه، دوشنبه و چهارشنبه از ساعت ۱۶ تا ۲۱ فعال است و با بیمه های تأمین اجتماعی، نیروی مسلح، خدمات درمانی و سلامت طرف قرارداد دارد.
