خیر، همه پارگی‌های منیسک نیاز به جراحی ندارند. تصمیم برای انجام عمل جراحی بستگی به محل، نوع و شدت پارگی، شرایط فردی بیمار و از همه مهم‌تر نظر جراح منیسک مشهد را دارد. منیسک از دو بخش اصلی تشکیل شده است:
- بخش بیرونی که خون‌رسانی خوبی دارد.
- بخش درونی که جریان خون در آن بسیار محدود است.
اگر پارگی در ناحیه بیرونی باشد، بافت قابلیت ترمیم طبیعی دارد و در بسیاری از موارد می‌توان با درمان‌های غیرجراحی مثل استراحت، استفاده از یخ، داروهای ضدالتهاب و فیزیوتراپی آن را بهبود بخشید.
در مقابل، پارگی‌های بزرگ، پیچیده یا آن‌هایی که در ناحیه بدون خون‌رسانی رخ می‌دهند، معمولاً خودبه‌خود ترمیم نمی‌شوند و ممکن است باعث درد مزمن، قفل شدن زانو یا احساس ناپایداری شوند. در چنین شرایطی، جراحی آرتروسکوپی برای ترمیم یا برداشتن بخش آسیب‌دیده توصیه می‌شود. تصمیم نهایی باید با نظر متخصص ارتوپدی و پس از انجام بررسی‌هایی مانند MRI و معاینه بالینی گرفته شود.
همچنین سن و میزان فعالیت فرد نقش مهمی دارند. در افراد جوان و ورزشکار، تمایل به حفظ منیسک و ترمیم آن بیشتر است، چون منیسک سالم برای عملکرد بلندمدت مفصل حیاتی است. اما در افراد مسن یا کسانی که دچار آرتروز پیشرفته هستند، ممکن است جراحی صرفاً برای کاهش درد یا جلوگیری از قفل شدن زانو انجام شود.
نکته مهم این است که درمان زودهنگام و صحیح (چه جراحی و چه غیرجراحی) از بروز آسیب‌های بعدی به مفصل زانو جلوگیری می‌کند. بنابراین، انتخاب روش درمان باید شخصی‌سازی شده و بر پایه ارزیابی دقیق پزشک باشد.
شاید این مقاله هم برات جالب باشد: چند نوع پارگی منیسک در زانو وجود دارد؟
منیسک چیست و کجاست؟
منیسک به دو قطعه غضروفی نیم‌هلالی شکل گفته می‌شود که بین استخوان ران (فمور) و استخوان ساق (تیبیا) در زانوی هر طرف قرار دارد. این ساختارها درون مفصل زانو قرار گرفته‌اند و معمولاً یکی در سمت داخلی (مدیال) و دیگری در سمت خارجی (لاترال) دیده می‌شوند. منیسک‌ها از ترکیب بافت فیبروغضروفی تشکیل شده‌اند و وظیفه‌شان کاهش فشار و توزیع بار در مفصل زانو است. همچنین منیسک‌ها به ثبات زانو کمک می‌کنند و حرکت استخوان‌ها را در مفصل زانو بهبود می‌بخشند. با افزایش سن یا آسیب دیدن، این ساختارها ممکن است دچار پارگی شوند و عملکرد آنها مختل گردد. بنابراین، شناخت دقیق محل و بافت منیسک برای درک بهتر روند آسیب و درمان آن اهمیت دارد.
نقش منیسک چیست؟
منیسک‌ها نقش چندگانه‌ای در سلامت مفصل زانو ایفا می‌کنند. اول اینکه آنها مانند یک بالشتک میان استخوان ران و تیبیاد عمل می‌کنند و بارهای وارده را به سطح وسیع‌تری منتقل می‌کنند تا فشار نقطه‌ای کاهش یابد. دوم اینکه منیسک به ثبات مفصل زانو کمک می‌کند و از لغزش یا جا‌به‌جایی نسبی استخوان‌ها جلوگیری می‌کند. سوم اینکه با جذب نیروهای ناگهانی یا چرخشی، از غضروف مفصلی حفاظت می‌کند و در بلندمدت از فرسایش مفصل جلوگیری می‌نماید. چهارم، وجود منیسک سالم می‌تواند به تسهیل حرکت نرم‌تر زانو کمک کرده و احتمال درد یا تورم را کاهش دهد. در نتیجه، حفظ عملکرد منیسک برای داشتن یک زانوی سالم با حرکات طبیعی بسیار مهم است.
چرا منیسک پاره می‌شود؟
پارگی منیسک می‌تواند به چند علت رخ دهد: یکی ضربه یا چرخش ناگهانی زانو، وقتی پا ثابت است و بدن تغییر جهت می‌دهد. این حالت مخصوص ورزشکاران یا افرادی است که حرکات پیچشی زیاد انجام می‌دهند. دوم، فرسایش تدریجی منیسک با افزایش سن یا در اثر فعالیت‌های مکرر سبب کاهش مقاومت بافت شده و منیسک به راحتی پاره می‌شود—مثلاً در افراد مبتلا به آرتروز زانو. سوم، ضعف یا عدم هماهنگی عضلات اطراف زانو و مفصل نیز امکان آسیب منیسک را افزایش می‌دهد. همچنین، زمانی که بار زیاد یا تکراری بر زانو وارد شود (مثلاً زود و زیاد خم و راست شدن)، احتمال آسیب بیشتر می‌شود. بنابراین، ترکیبی از عوامل تروما، فرسایش، و فشار مکانیکی می‌تواند سبب پارگی منیسک گردد.
شاید این مقاله هم برات جالب باشد: مراقبت های بعد از جراحی پروتز زانو
فاکتورهای مؤثر در تصمیم‌گیری برای جراحی
در این بخش، به فاکتورهای مهمی که پزشک در تصمیم‌گیری برای جراحی منیسک لحاظ می کند، می‌پردازیم.
ابتدا محل پارگی: اگر پارگی در بخش خارجی منیسک (که خون‌رسانی بهتری دارد) باشد، احتمال بهبود غیرجراحی بیشتر است. ثانیاً، نوع پارگی: پارگی‌های طولی و ساده معمولاً گزینه درمانی غیرجراحی دارند، اما پارگی‌های پیچیده، رادیکال یا «ریشه‌ای» ممکن است به جراحی نیاز داشته باشند. سوم، علائم بالینی: درد مداوم، ناپایداری زانو، قفل شدن مفصل یا افتادن آن نشان می‌دهد گزینه جراحی جدی‌تر است. چهارم، سن و سطح فعالیت فرد: در افراد جوان و فعال، یا ورزشکاران، جراحی برای بازگشت سریع‌تر به فعالیت ممکن است مناسب‌تر باشد. پنجم، وضعیت کلی مفصل: اگر آرتروز یا آسیب مفصلی پیشرفته وجود داشته باشد، گزینه جراحی ممکن است متفاوت باشد. این عوامل همه در کنار هم بررسی می‌شوند تا بهترین راهکار برای بیمار انتخاب گردد.
مراقبت‌های غیرجراحی و شرایط موفقیت
در بسیاری از موارد، درمان غیرجراحی می‌تواند گزینه اولیه بسیار خوبی باشد و از جراحی اجتناب شود. این مراقبت‌ها شامل استراحت نسبی زانو، استفاده از یخ و روش RICE (استراحت، یخ، فشرده‌سازی، بالا نگه‌داشتن) است. فیزیوتراپی نیز بخش مهمی است که شامل تقویت عضلات اطراف زانو، افزایش دامنه حرکت، و کاهش فشار روی مفصل است. پزشکان ممکن است استفاده از زانوبند یا کاهش فعالیت‌های چرخشی و سنگین را توصیه کنند. نکته مهم این است که بیمار مراقبت‌ها را کامل انجام دهد و در صورت عدم بهبود یا تشدید علائم، مجدداً به پزشک مراجعه شود. مطالعات نشان داده‌اند اگر پس از حدود ۱۲ هفته مراقبت‌های مناسب نتیجه‌ای حاصل نشود، ارجاع به جراحی ممکن است منطقی باشد.
جراحی منیسک: چه زمانی و چه نوعی؟
وقتی درمان‌های محافظه‌کارانه کافی نیست، جراحی منیسک ممکن است انجام شود. معمولاً این کار به صورت آرتروسکوپی (حداقل تهاجم) صورت می‌گیرد. سه نوع اصلی جراحی وجود دارد:
- تعمیر منیسک (دوختن پارگی)
- منیسککتومی جزئی (برداشتن بخش آسیب‌دیده)
- جایگزینی منیسک (در موارد شدید)؛
هر‌یک با مزایا و معایب خود. انتخاب نوع جراحی وابسته به سن، نوع پارگی، وضعیت مفصل و هدف بیمار است. معایب جراحی نیز شامل دوره نقاهت، احتمال عوارض و در بعضی موارد افزایش ریسک آرتروز زانو است.
نتیجه‌گیری و توصیه برای خواننده
در جمع‌بندی، باید گفت که پارگی منیسک لزوماً نیاز به جراحی ندارد؛ بلکه بررسی دقیق توسط پزشک و در نظر گرفتن شرایط فردی بیمار بسیار اهمیت دارد. برای افراد با علائم سبک، پارگی در ناحیه با خون‌رسانی مناسب، یا کسانی که درمان‌های غیرجراحی را آغاز کرده‌اند، گزینه‌های محافظه‌کارانه معمولاً اولویت دارد. اما اگر درد زیاد است، مفصل قفل می‌شود، فعالیت فردی مهم است یا پارگی شدید است، جراحی می‌تواند گزینه‌ای منطقی باشد. توصیه می‌شود همیشه با متخصص ارتوپدی مشورت کنید، گزینه‌ها را با بیمارستان‌هایی که در آن تجربه دارند بحث کنید، و مشارکتی درباره تصمیم بگیرید. همچنین، حتی پس از جراحی یا درمان محافظه‌کارانه، انجام فیزیوتراپی، کاهش فشار روی زانو و پیشگیری از آسیب مجدد باید جزو برنامه‌تان باشد.
